Władimir Lenin, a właściwie Władimir Iljicz Uljanow, urodził się 22 kwietnia 1870 r. w Rosji w Symbirsku nad Wołgą (od 1924 r. Uljanowsk).
Wychowywał się w rodzinie inspektora i naczelnika szkół guberni symbirskiej.
W latach 1879-1887 uczył się w gimnazjum w Symbirsku.
W 1887 r. podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Kazańskim. W tym samym roku stracono jego brata Aleksandra za udział w spisku na życie cara Aleksandra III.
W grudniu 1887 r. Władimir Iljicz został aresztowany za udział w studenckiej demonstracji, a następnie wydalony z uczelni za działalność w kółkach rewolucyjnych. Młody Ulianow trafił na zesłanie do wsi Kokuszkino w guberni kazańskiej.
W 1891 r. zdał egzamin z prawa na Uniwersytecie w Sankt Petersburgu. Przez następne dwa lata pracował jako pomocnik adwokata w kancelarii w Samarze. Następnie wrócił do Petersburga.
We wrześniu 1894 r. ukazała się jego pierwsza praca „Kto to są >>przyjaciele ludu<< i jak walczą przeciw socjaldemokratom”.
Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej
W 1895 r. wyjechał do Szwajcarii. Następnie przebywał w Niemczech i we Francji. Tam nawiązał kontakt z komunistami.
Po powrocie do Rosji założył w 1895 r. Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej.
W tym samym roku aresztowany. Po dwóch latach więzienia zesłany został na Syberię, gdzie poślubił Nadieżdę Krupską, działaczkę socjalistyczną.
Zwolniony w 1900 r. początkowo powrócił do Sankt Petersburga, a następnie udał się za granicę. W Szwajcarii i Niemczech współtworzył marksistowskie pismo "Iskra", które przemycano do Rosji.
Od 1901 r. zaczął używać pseudonimu Lenin. W 1902 r. wydał „Co robić” - pracę, w której nakreślił zadania i cele socjalistów rosyjskich.
Bolszewicy i mienszewicy
Na II zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), który odbywał się w 1903 r. w Londynie i Genewie, należał do inicjatorów rozłamu na radykalnych bolszewików, którym przewodniczył i mienszewików - odrzucających rewolucyjny kierunek i dyktaturę proletariatu.
W marcu 1904 r. wystąpił z KC SDPRR.
Rewolucja 1905-1907 zastała Lenina w Szwajcarii. Nielegalnie przedostał się do Petersburga, gdzie przewodniczył działaniom bolszewików. Nie odegrał znaczącej roli w działaniach rewolucyjnych.
W 1906 r. wyjechał do Finlandii, a następnie do Szwajcarii. Pod koniec 1908 r. przeniósł się do Paryża.
W 1912 r. zamieszkał w Krakowie. Od maja 1913 r. przebywał w Poroninie k. Zakopanego.
Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. został na krótko aresztowany przez władze austriackie, które podejrzewały go o działalność szpiegowską na rzecz Rosji.
We wrześniu 1914 r. Lenin wyjechał ponownie do Szwajcarii, gdzie rok później uczestniczył w antywojennej konferencji w Zimmerwaldzie koło Berna.
16 kwietnia 1917 r., a więc w dwa miesiące po rewolucji lutowej, dzięki wsparciu niemieckiego wywiadu, przez Niemcy, Szwecję i Finlandię przedostał się do Piotrogrodu.
Tezy kwietniowe
Następnego dnia po powrocie do Rosji ogłosił „Tezy kwietniowe", w których przekonywał o konieczności obalenia kapitalizmu i kontynuowaniu rewolucji.
Odrzucając współpracę z Rządem Tymczasowym, zagrożony aresztowaniem, uciekł w lipcu 1917 r. do Finlandii.
20 października 1917 r. powrócił nielegalnie do Rosji i wziął udział w posiedzeniu KC, głosując w czasie jego obrad za zbrojnym powstaniem.
Przewrót bolszewicki
W nocy z 6 na 7 listopada 1917 r. (według kalendarza juliańskiego z 24 na 25 października) rozpoczął się przewrót zorganizowany przez bolszewików.
Po przejęciu przez nich władzy Lenin objął funkcję przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych.
W marcu 1918 r. przeniósł się do Moskwy, która ponownie stała się stolicą Rosji.
Pod koniec grudnia 1917 r. rozpoczął rokowania pokojowe z Niemcami. Rozmowy zakończył traktat podpisany 18 marca 1918 r. w Brześciu.
Stojąc na czele rewolucji w czasie wojny domowej, był inicjatorem wprowadzenia „czerwonego terroru”.
14 stycznia 1918 r. w Piotrogrodzie miał miejsce nieudany zamach na jego życie. Pół roku później w kolejnym zamachu został ciężko ranny.
III Międzynarodówka
Z inicjatywy Lenina w 1919 r. w Moskwie powstała III Międzynarodówka (Komintern), która miała połączyć komunistów na całym globie i doprowadzić do ogólnoświatowej rewolucji.
Realizując plany „eksportu” rewolucji kierował państwem sowieckim w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r.
Podczas zjazdu Kominternu na przełomie lipca i sierpnia 1920 r. mówił: „Niemcy będą nasze. Odzyskamy Węgry. Bałkany powstaną przeciwko kapitalizmowi. Powstaną Włochy. Burżuazyjna Europa ogarnięta jest przez nawałnicę i drży w posadach”.
W marcu 1921 r. wobec coraz większych problemów gospodarczych Lenin wprowadził Nową Politykę Ekonomiczną (NEP), która pozwalała, w bardzo ograniczonym zakresie, na działalność wolnorynkową.
Od końca 1922 r. musiał wycofać się z aktywnego życia politycznego, z powodu ciężkiej choroby.
Jeszcze w 1922 r. podyktował swój testament polityczny, w którym skrytykował czołowych polityków partii, w tym Józefa Stalina i krytycznie ocenił niektóre działania bolszewików. Trzeci wylew w marcu 1923 r. skończył się paraliżem i utratą mowy.
Lenin zmarł 21 stycznia 1924 r. w Gorkach niedaleko Moskwy. Jego zmumifikowane zwłoki złożone zostały w Mauzoleum. (PAP)
