Portret Józefa Majera, mal. Kazimierz Pochwalski. 1891 r. Zbiory Polskiej Akademii Umiejętności
W tym miesiącu przypada 200-lecie utworzenia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego - pierwotna nazwa "Towarzystwo Naukowe z Uniwersytetem Jagiellońskim połączone", które w 1872 r. zostało przekształcone w Polską Akademię Umiejętności. Z tej okazji PAU organizuje 9 i 10 grudnia konferencję naukową w Krakowie.
Jak przypomniał sekretarz generalny PAU prof. Jerzy Wyrozumski, utworzenie Towarzystwa Naukowego połączonego z Uniwersytetem Krakowskim było jedną z pierwszych realizacji szczątkowego państewka polskiego nazwanego „Wolne Miasto Kraków”, które powołał do życia Kongres Wiedeński po upadku Księstwa Warszawskiego.
Odpowiednia uchwała władz uniwersyteckich w sprawie powołania Towarzystwa zapadła 24 lipca 1815 r., a 9 grudnia został zatwierdzony statut organizacji. Jej pierwsze posiedzenie publiczne odbyło się 25 lutego 1816 r.
W 1817 r. Towarzystwo liczyło 117 członków, w tym 49 czynnych, 19 korespondentów i 49 członków honorowych. W 1871 r. przed przeobrażeniem Towarzystwa w Akademię Umiejętności miało ono 282 członków (109 czynnych, 159 korespondentów i 14 honorowych).
Według prof. Wyrozumskiego etapy rozwojowe Towarzystwa zostały wyznaczone przez wydarzenia polityczne. Powstanie listopadowe 1830/31 przyniosło ograniczenie swobód Wolnego Miasta Krakowa, a tym samym utrudniło działalność uczonych, ale likwidacja w wyniku popowstaniowych represji utworzonego w 1800 r. Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk otwarła przed krakowskim Towarzystwem szerokie ogólnopolskie pole działania.
Powstanie krakowskie 1846 r. przyniosło w konsekwencji włączenie Wolnego Miasta Krakowa do Austrii. „Towarzystwo przetrwało burzę, próbowało nowych form działania w latach 1848–1852, aby w końcu przystosować się do prawa austriackiego, wyjść ze związku z germanizowanym wówczas w sposób bezwzględny Uniwersytetem, pod zmienioną nazwą +Towarzystwo Naukowe Krakowskie+” - zaznaczył naukowiec.
W 1856 r. Towarzystwo uzyskało nowy statut i rozwinęło efektywną działalność na różnych polach: powstał zawiązek biblioteki naukowej oraz muzeum archeologicznego i przyrodniczego, działały komisje: balneologiczna, fizjograficzna, językowa, bibliograficzna, historyczna, wyrazów artystycznych, redakcyjna „Przeglądu Lekarskiego”.
W 1872 r. Towarzystwo Naukowe Krakowskie przeobraziło się w Akademię Umiejętności, która po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. została przekształcona w Polską Akademię Umiejętności.
Patronem medialnym uroczystości 200-lecia utworzenia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego jest portal dzieje.pl (PAP)
rgr/ mki/
Więcej informacji na temat 200. rocznicy powołania Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
