Zamek w Czersku: rekonstrukcje, wystawy, lekcje historii

Czersk pod Warszawą, dawna stolica Ziemi Czerskiej i siedziba książąt mazowieckich, to dziś mała, spokojna miejscowość położona malowniczo na wysokiej skarpie pradoliny Wisły, otoczona sadami. Jej ozdobą są ruiny gotyckiego zamku: dobrze zachowana wieża bramna i dwie baszty połączone murami wokół trawiastego dziedzińca. W jego centrum znajdują się kamienne relikty pierwszego kościoła grodowego z XI wieku. Z baszty i wieży więziennej, na które można wspiąć się po wysokich, ceglanych schodach, roztacza się piękny widok na rozległą panoramę pradoliny Wisły.

W dziejach Czerska były chwile świetności i upadku, do dziś zamek skrywa niejedną tajemnicę. Być może skandynawski pochówek odkryty podczas wykopalisk skrywał szczątki samego Magnusa, komesa Mazowsza z początku XII wieku, z pochodzenia syna króla Anglii Haralda? Może dlatego w herbie Ziemi Czerskiej pojawił sie niespotykany na ziemiach polskich wiwern – smok charakterystyczny dla heraldyki angielskiej?

W każdy weekend od maja do końca września zamek ożywa – pojawiają się rycerze i niewiasty w strojach z XIV i XV wieku. Można zobaczyć jak się ubierali, samemu założyć zbroję i przymierzyć się do miecza, postrzelać z łuku, upleść czworokątny sznureczek na lusetce albo polepić z gliny.

W XIII wieku w więziennej wieży, wtedy jeszcze drewnianej, Konrad Mazowiecki więził najpierw Henryka Brodatego a następnie Bolesława Wstydliwego. W następnym stuleciu czerski gród zmagał się z intensywnymi najazdami Litwinów, co sprawiło, że książę Janusz podjął decyzję o budowie murowanego zamku w miejsce drewnianego grodu. Jednak odsunięcie się Wisły sprawiło, że Czersk stracił swe stołeczne znaczenie na rzecz prowincjonalnej Warszawy. W XVI wieku, jako własność królów Polski był „oprawą” królowej Bony a wokół zamku piętrzyły się winnice. Ponoć do dziś Biała Dama nocami snuje się po murach szukając zagubionych niegdyś pereł... Zamek zniszczony przez Szwedów a potem Prusaków, mimo prób odbudowy pozostał w stanie na pół zrujnowanym, a jednak wciąż przyciąga do siebie.

Na zamkowym dziedzińcu znajdują się naturalnej wielkości repliki siedmiu machin oblężniczych, zrekonstruowane z wielką dbałością o szczegóły. Są to dwa potężne miotacze pocisków: trebusz i perrier, taran z okutą belką, hak niszczycielski, oraz chroniące przed ostrzałem wineja i pluteja. W komnacie na wieży bramnej zamontowano ponad dwumetrową kuszę wałową. Wszystkich machin można dotykać, co czyni wystawę szczególnie atrakcyjną dla najmłodszych. Przygotowane zostały także ciekawie opracowane tablice z krótkimi opisami poszczególnych machin oraz dawnymi ilustracjami i fragmentami tekstów źródłowych, na których oparto się podczas prac rekonstrukcyjnych. W soboty i niedziele po wystawie i po zamku oprowadza przewodnik.

W każdy weekend od maja do końca września zamek ożywa – pojawiają się rycerze i niewiasty w strojach z XIV i XV wieku. Można zobaczyć jak się ubierali, samemu założyć zbroję i przymierzyć się do miecza, postrzelać z łuku, upleść czworokątny sznureczek na lusetce albo polepić z gliny. Wszystko to dzięki rekonstruktorom z Regimentu Piechoty Zaciężnej z Malborka oraz ze Stowarzyszenia Hanza wspieranego przez Drużynę Łuczniczą Stalowy Liść, które na zmianę pełnią służbę na zamku.

Na zamku odbywaja sie także, po uprzednim umówieniu, lekcje muzealne z przewodnikiem oraz 
„Żywe lekcje historii“ z rekonstruktorem  dla grup zorganizowanych.

Zamek i wystawę machin można oglądać codziennie w godzinach otwarcia zamku: od maja do sierpnia 8.00 – 20.00,  we wrześniu 8.00 – 19.00.

***

Zamek Książąt Mazowieckich w Czersku, zbudowany na przełomie XIV i XV w. przez księcia Janusza I na miejscu drewnianego grodu, potem własność królów polskich, zniszczony w XVII w. przez Szwedów a następnie Prusaków nigdy nie wrócił do dawnej świetności; pozostaje obecnie w zarządzie Ośrodka Kultury w Górze Kalwarii. Jednak do dziś trzy wyniosłe wieże górujące nad okolicą świadczą o wspaniałej historii Mazowsza.