Kolegiata Świętej Trójcy w Ołyce - historia

Kościół powstał w latach 1635-1640 z fundacji Albrychta Stanisława Radziwiłła. Uważany bywa za najpiękniejszą świątynię na Wołyniu. Po 1945 r. wnętrze zostało zdewastowane, wyposażenie niemal w całości uległo zniszczeniu lub rozgrabieniu. W 2013 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznało fundusze dla Fundacji Dziedzictwa Kulturowego na sporządzenie specjalistycznych ekspertyz i stworzenie kompleksowego programu prac konserwatorskich.

Kolegiata ołycka wybudowana w pierwszej połowie XVII wieku to unikatowy, najwyższej klasy europejskiej zabytek z okresu baroku na terenach dawnej Rzeczypospolitej, z bezcennym wyposażeniem wnętrza w ołtarze i nagrobki rodziny Radziwiłłów. Świątynia uznawana była za najpiękniejszy kościół na Wołyniu.

Bracia Radziwiłłowie, synowie Mikołaja Czarnego powrócili do katolicyzmu w latach 1566–1574. Na Stanisława Radziwiłła wpływ miała postawa najstarszego z braci, Mikołaja Krzysztofa „Sierotki”, który wcześniej przeszedł na katolicyzm oraz księża jezuici, a wśród nich Piotr Skarga. Stanisław Radziwiłł, namówiony przez księdza Skargę do odejścia od kalwinizmu, wypędził ministrów kalwińskich z Ołyki i swoich dóbr. Przeznaczył dawny zbór na kościół parafialny pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej.

W swym testamencie tak zwracał się do swoich następców: „Przytem proszę i napominam Dziatki swe miłe tak i Syny jako i Córki swoje, aby Panu Bogu wszechmogącemu, w wierze Katolickiej Rzymskiej w pobożnym życiu służyli, com ja na kościół ołycki Trójce Przenajświętszej fundował, aby mocnie i nieporuszenie dzierżeli, i Duchownym te[go] kościoła służyli, a ich od przeciwników wiary naszej bronili, który Fundusz ja chociam już go zeznał przed urzędem ziemskim łuckiem, tedy go i tym moim testamentem wzmacniam, i chcę, i ta jest wola moja ostateczna, aby we wszystkich punktach i klauzulach na czasy wieczne od Dziatek mych, i kto by to jedno jakimkolwiek prawem dzierżał, mocnie i nieporuszenie dzierżano było”.

Pierwsze po wojnie Sanktuarium Maryjne na Wołyniu powstanie w odrestaurowanej Kolegiacie Świętej Trójcy w Ołyce.W piątek zapowiedział to ordynariusz łucki bp Witalij Skomarowski.

COPYRIGHT

Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.

Nowy kościół był niejako wypełnieniem testamentu Stanisława. Został wzniesiony w latach 1635-1640 na zlecenie syna magnata - Albrychta Stanisława Radziwiłła i nawiązywał stylem fasady do rzymskiego kościoła Il Gesù. Projekt kościoła wykonali Włosi: Benedetto Molli i Giovanni Maliverna. Swój wkład w budowę wnieśli rzeźbiarze Melchior Erlenberg i Michał Germanus. Kościół został konsekrowany w 1640 r. przez biskupa Andrzeja Gębickiego, a rok później został podniesiony do rangi kolegiaty. W 1638 r. fundator kościoła założył przy kościele kolegium – filię Akademii Zamojskiej oraz seminarium duchowne. Kapituła kolegialna istniała w Ołyce do 1945 r. Po zamknięciu kolegiaty przez władze sowieckie zabytek stopniowo zaczął popadać w ruinę.

Prace remontowo-konserwatorskie

Na początku lat 90. XX wieku kolegiata została przekazana parafii rzymskokatolickiej należącej do diecezji łuckiej, ale kościołem parafialnym w Ołyce jest obecnie niewielki kościół św. Piotra i Pawła, który powstał z rozbudowanego dawnego zboru kalwińskiego. Po odzyskaniu kolegiaty podjęto pierwsze prace zabezpieczające, wykonany został remont dachu, a także ogrodzenia i pomieszczeń zaadaptowanych na plebanię.

Jednak dopiero w 2013 r. podjęte zostały kompleksowe prace remontowo-konserwatorskie świątyni. Wbrew wcześniejszym przypuszczeniom stan budynku okazał się nie tyle niezadowalający co awaryjny. Zadania, które w Ołyce realizuje Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, polegały początkowo na przeprowadzeniu niezbędnych działań ratunkowych w kolegiacie Świętej Trójcy, takich jak: wzmocnienie fundamentów, odbudowa przypór, wzmocnienie ścian, likwidacja pęknięć całej konstrukcji, naprawa pękniętego, grożącego zawaleniem sklepienia.

Wykonane w 2013 r. ekspertyzy statyczno-konstrukcyjne wykazały, że stan samej bryły kolegiaty jest alarmujący. Kościół był w zasadzie pęknięty wzdłuż obu brzegów przypór zewnętrznych na ścianach bocznych. Pęknięcia stale się powiększały. Sklepienie okazało się pęknięte i zasklepione, przez co w każdej chwili groziło zawaleniem. Był to ostatni moment, aby uratować ten niezwykły obiekt i doprowadzić do stanu umożliwiającego przeprowadzenie prac konserwatorskich.

W ramach pierwszego realizowanego w 2014 r. zadania wykonano szereg prac budowlanych umożliwiających ustabilizowanie budowli i likwidację pęknięć o charakterze konstrukcyjnym. W 2015 r. odbudowane zostało obejście prezbiterium łączące obie zakrystie, zabezpieczono konstrukcję ołtarza głównego, a także rozpoczęto prace konserwatorskie i sztukatorskie przy tynkach i sztukateriach na zewnątrz prezbiterium oraz wewnątrz świątyni (obie nawy boczne oraz prezbiterium). Na rok 2016 r. zaplanowano konserwację więźby i poszycia dachu, a także odtworzenie tynków w pomieszczeniach zakrystii, skarbca i biblioteki. Planowane jest także dokończenie konserwacji i rekonstrukcji sztukaterii w prezbiterium i nawach bocznych, jak również odtworzenie posadzki.

Prace remontowo-konserwatorskie w Ołyce prowadzone przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego, finansowane są z funduszy Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą" (2013-2016), Konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” (w latach 2014-2015 obsługiwanego przez Ministerstwo Spraw zagranicznych, a od 2016 r. przez Senat RP), Konsulatu Generalnego RP w łucku oraz darowizn od osób prywatnych. Zostanie przywrócony do dawnej świetności trwały pomnik polskiej obecności na Wołyniu i cenny zabytek świadczący o wielkości przeszłych pokoleń.

Źródło: MKiDN

abe/mjs

Akcja społeczna "Ratujemy Ołykę". Kolegiata Świętej Trójcy w Ołyce na Wołyniu