Obchody 75. rocznicy deportacji Żydów Zachodnich do Litzmannstadt Getto

W październiku mija 75 lat od deportacji Żydów z Europy Zachodniej do getta w Litzmannstadt (nazwa nadana Łodzi przez Niemców). Wywodzili się oni głównie z inteligenckich i artystycznych środowisk Berlina, Frankfurtu, Dusseldorfu, Hamburga, Emden, Wiednia, Pragi i Luksemburga. Wśród blisko 20 tys. przymusowo wywiezionych znajdowali się wybitni naukowcy, bohema artystyczna, muzycy, dziennikarze, prawnicy.

Do getta trafili m.in. Paul Kornfeld, jeden z ważniejszych pisarzy ówczesnej Europy, światowej klasy chemicy Jakub Spreyer i Hugo Dietz, matematyk Ludwik Bernwald, dwie siostry Franza Kafki: Valerie "Valli" Polakova i Gabriele "Elli" Hermannova, wybitny specjalista w dziedzinie chorób nowotworowych, profesor Wilhelm Caspari, czeski dziennikarz Oskar Singer czy światowej sławy pianista Leopold Birkenfeld.

Prologiem obchodów było m.in. otwarcie przed kilkoma dniami w Filharmonii Łódzkiej wystawy "Twarze getta". Jednak główne obchody rocznicy odbywać się będą od niedzieli. Ich kulminacją mają być uroczystości oficjalne i religijne na Stacji Radegast i Cmentarzu Żydowskim zaplanowane na czwartek.

Cykl wydarzeń inauguruje niedzielny spacer pod hasłem "Tu mieszkały siostry Franza Kafki". Dzień później rozpoczyna się przegląd filmów "Ekran czasu zagłady", który potrwa do niedzieli 30 października. Projekcje odbywać się będą w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Widzowie zobaczą m.in.: obraz "Alle Juden raus!" (reż. Emanuel Rund) opowiadający historię niemiecko-żydowskiej rodziny Auerbacher, "Transport z raju" (reż. Zdenek Brynych) ukazujący codzienność getta w Terezinie.

W październiku mija 75 lat od deportacji Żydów z Europy Zachodniej do Litzmannstadt Getto. Wywodzili się oni głównie z inteligenckich i artystycznych środowisk Berlina, Frankfurtu, Dusseldorfu, Hamburga, Emden, Wiednia, Pragi i Luksemburga. Wśród blisko 20 tys. przymusowo wywiezionych znajdowali się wybitni naukowcy, bohema artystyczna, muzycy, dziennikarze, prawnicy.

Wśród prezentowanych filmów znalazł się również "Radegast" (reż. Borys Lankosz), obraz "Fałszerze" (reż. Stefan Ruzowitzky) opowiadający historię operacji Bernhard. To kryptonim tajnego nazistowskiego programu opracowanego podczas drugiej wojny światowej, którego celem było zdestabilizowanie brytyjskiej gospodarki. Będzie też można obejrzeć film "Jakub Kłamca" (reż. Frank Beyer) z 1974 roku oraz wersję z 1999 roku, którą wyreżyserował Peter Kassovitz.

W programie obchodów znalazł się monodram "Cynowa obrączka", którego autorką jest Zdenka Fantlova - ocalała z Holocaustu. Tytułowa obrączka była prezentem od Arno, jej pierwszej miłości. Zdenka miała go przy sobie przez całą wojnę, jako symbol miłości i prawdy. Swoje wspomnienia opisała w książce "My Lucky Star" ("Moja szczęśliwa gwiazda"), która została zaadaptowana na potrzeby teatru przez Mike Alfredsa (reżyseria) oraz Jane Arnfield (wykonanie).

Spektakl prezentowany będzie w języku angielskim z tłumaczeniem na język polski w Centrum Dialogu im Marka Edelmana.

Na piątek - również w Centrum Dialogu - zaplanowano koncert "Marzenia są wolne..." w wykonaniu zespołu Pawła Szamburskiego. Wydarzenie łączy formy klasyczne, klezmerskie, a także słuchowisko dźwiękowe oparte na tekstach Alice de Buton, kronikarki getta. Zespół wystąpi w składzie: Paweł Szamburski - klarnet, efekty elektroniczne, Marcin Masecki - pianino, Olga Mysłowska - wokal, Radosław Polakowski - akordeon, Kacper Szroeder - trąbka.

Główne uroczystości związane z obchodami 75. rocznicy deportacji Żydów Zachodnich do Litzmannstadt Getto odbędą się w czwartek. Rozpoczną się na terenie Memoriału Radegast; w latach 1941-44 działała tam stacja kolejowa, z której przywożono do getta, a później wywożono ich do obozów zagłady. Następnie na Cmentarzu Żydowskim zaplanowano uroczystości religijne. W Parku Ocalałych odbędzie się uroczystość nadania drzewka upamiętniającego Ocalałą z Litzmannstadt Getto - Bronisławę Rotsztatównę, wybitną skrzypaczkę Filharmonii Łódzkiej. W Centrum Dialogu otwarta zostanie wystawa "Litzmannstadt Getto. Ślady", a wieczorem w Filharmonii Łódzkiej odbędzie się koncert symfoniczno-oratoryjny pod dyrekcją Jose Maria Florencio.

Niemcy utworzyli Litzmannstadt Getto w lutym 1940 r. Było ono drugim, co do wielkości w Polsce - po warszawskim - i najdłużej istniejącym gettem na ziemiach polskich. Początkowo zamknęli w nim 160 tys. osób. Później trafiło do niego wielu żydowskich intelektualistów z Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga oraz 5 tys. Romów z Austrii. Łącznie zamknięto w nim ok. 220 tys. osób.

Przez pięć lat z głodu i wyczerpania zmarło prawie 45 tys. osób. W styczniu 1942 r. rozpoczęły się masowe deportacje mieszkańców getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zamordowano w sumie 70 tys. osób. Według różnych źródeł z Litzmannstadt Getto ocalało jedynie 7-13 tys. osób. (PAP)

jaw/ hgt/