Właśnie ukazała się drukiem książka niezwykła, której Autor - należący od lat do czołowych działaczy Polonii australijskiej - postanowił się podzielić z polskimi Czytelnikami swoimi zainteresowaniami historią pobytu Polaków nie na Antypodach, lecz w Italii. Ten swoisty paradoks daje się wytłumaczyć tym, że Marian Kałuski już od dawna fascynował się postacią Papieża-Polaka i że już w 1979 r. udostępnił Polakom mieszkającym w Australii swoją pracę o Janie Pawle II. W następnych latach pisał zaś m. in. o Polakach w Chinach, na Litwie czy w Kijowie, ukazując w ten sposób swoją obszerną wiedzę na temat życia i działalności wspólnot naszych rodaków porozrzucanych po różnych krajach świata.
W omawianym kompendium Autor postawił sobie za cel zebranie w jednym miejscu niemal całości materiału dostępnego dotychczas w licznych opracowaniach o związkach polsko-włoskich. Było to zadanie karkołomne tym bardziej, że M. Kałuski mieszka od ok. 50 lat poza granicami kraju i to na drugiej półkuli, w związku z czym miał utrudniony dostęp do literatury przedmiotu- nie mówiąc już o źródłach.
Tymczasem powstała praca niezwykle obszerna i to skupiająca się nawet i na takich szczegółach, jak np. na polskich przekładach dzieł Petrarki, otrzymaniu przez Pawła Siwiaka z Poznania nagrody dla najlepszego aktora na rzymskim festiwalu teatralnym w 2009 r czy na występach włoskiego tancerza Enrica Cecchettiego w Warszawie w latach 1902-1905. Tak więc nie jest prawdą, jakoby książka ta ograniczała się wyłącznie do omawiania pobytów i działalności Polaków we Włoszech oraz do tamtejszych miejsc związanych z Polakami. Owszem, takiej tematyce poświęca się najwięcej uwagi, ale nie tylko temu.
Autor podjął się zresztą też dokonania pewnej systematyzacji zgromadzonego w książce materiału, lecz nie zawsze było to możliwe z powodu wzajemnego przenikania się niektórych wątków. Jest to widoczne szczególnie w odniesieniu do Rzymu, a gdzie nie udaje się tak do końca oddzielić „poloników” katolickich od świeckich. Podobnie wygląda sprawa ze sztuką podzieloną tutaj na architekturę, rzeźbę i malarstwo oraz wyraźnie oddzieloną od działalności artystycznej reprezentowanej przez muzykę, teatr i film.
Analogiczny podział stosuje się w przypadku Florencji i Wenecji. Nie ma on jedynie zastosowania w rozdziale dotyczącym Watykanu, a wynika to ze specyfiki samego Państwa Kościelnego i ze szczupłości jego terytorium. Stąd więc znajdziemy tam tylko takie zagadnienia, jak: dzieje stosunków polsko-watykańskich, sylwetki polskich duchownych pracujących w Kurii Rzymskiej, kongregacjach i dykasteriach watykańskich oraz beatyfikacje i kanonizacje Polaków. „Polonika” w Watykanie objęły zaś głównie dzieła sztuki (w tym i grobowce) znajdujące się w Bazylice św. Piotra, w watykańskim kościółku św. Anny, w bazylikach papieskich leżących poza murami Watykanu oraz w samym Muzeum Watykańskim. W znacznie mniejszym stopniu uwzględniono rękopisy dotyczące Polski, a przechowywane w miejscowym Archiwum.
Nie wzięto natomiast pod uwagę faktu, że grób św. Jana Pawła II przeniesiono już z podziemi Bazyliki św. Piotra do kaplicy św. Sebastiana w samej świątyni, ale sama beatyfikacja i kanonizacja wielkiego Papieża też nie zostały wspomniane- prawdopodobnie dlatego, że książka powstawała sukcesywnie przez 9 lat i że nie było czasu na przeprowadzenie aktualizacji tak obszernego tekstu tuż przed jego drukiem. Z tych samych zapewne powodów nie dołączono żadnego indeksu nazwisk, rzeczowego ani geograficznego, co znacznie utrudnia swobodną lekturę książki. Zamiast indeksów są jedynie zamieszczone na końcu wskazówki bibliograficzne, które wymieniają najważniejsze artykuły i opracowania wykorzystane przez Autora pracy.
Mimo to recenzowana pozycja na pewno zasługuje na znalezienie się w kanonie lektur obowiązkowych dla italianistów i wszystkich miłośników włoskiej kultury czy sztuki. Dobrze byłoby także, gdyby doczekała się II wydania uzupełnionego jeszcze np. o Neapol, gdzie również żyli, okresowo przebywali i działali liczni Polacy (jak choćby Hugo Kołłątaj w czasie swojej podróży na Wezuwiusz, Juliusz Słowacki podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka czy wreszcie Gustaw Herling-Grudziński). Pozostało tam też nieco „poloników”.
Marian Kałuski „Włochy - druga ojczyzna Polaków. Powiązania Polski i Polaków z Rzymem, Watykanem, Florencją i Wenecją (Szkice i artykuły)”, wyd. Oficyna Wydawnicza „MJK- Kucharski”, Toruń - Melbourne 2016
dr Mariusz Affek
Źródło: MHP
