Stolica Erytrei Asmara - jako najpełniej na świecie zachowany kompleks architektury modernistycznej i pierwsze miejsce z tego kraju została w sobotę wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Taką decyzję podjął obradujący w Krakowie Komitet Światowego Dziedzictwa.
"Asmara nasza ukochana stolica, jest pierwszym miejscem w historii Erytrei na liście Światowego Dziedzictwa. Uznanie miasta za wyjątkową powszechną wartość przepełnia nas ogromną dumą i radością oraz głębokim poczuciem odpowiedzialności i obowiązku. Obiecujemy poszanowanie i przestrzeganie obowiązków Konwencji o Światowym Dziedzictwie, nie tylko poprzez ochronę Asmary, ale także podwojenie wysiłków by chronić nasze kulturalne i przyrodnicze dziedzictwo. Mamy nadzieję, że niektóre z nich przedstawiły temu komitetowi w przyszłości" - mówiła podczas sesji Hanna Simon, stały przedstawiciel Erytrei przy UNESCO.
Jak powiedziała dziennikarzom dla Erytrei, która jest młodym państwem, wpis na listę to szansą na większą rozpoznawalność w świecie i krok do obecność na międzynarodowej arenie. Podkreśliła, że starania trwały niemal dekadę, a dwa lata temu powstał specjalny Asmara Heritage Project, co pozwoliło przyśpieszyć działania i osiągnąć końcowy efekt.
Modernistyczne założenia urbanistyczne Asmary pozostały w niezmienionym kształcie od opuszczenia Erytrei przez Włochów w 1941 roku. Miasto jest perłą architektury modernistycznej o największym zagęszczeniu budynków w tym stylu, wzniesionych przez włoskich kolonizatorów, którzy opanowali Erytreę w 1885 roku. To oni wybrali Asmarę na stolicę ze względu na zdrowy górski klimat, zasoby wody i jej centralne położenie.
Z wioski uczynili jednolity stylistycznie, wielkomiejski zespół osadzony w afrykańskim krajobrazie. Asmara, która na początku XX wieku niewiele różniła się od górskiej wioski, już w latach 20. uległa rozbudowie. W latach 30. nastąpił dynamiczny rozwój urbanistyczno-architektoniczny.
Ówczesne Włochy pod rządami Mussoliniego miały imperialne ambicje, dyktatorowi marzyło się drugie cesarstwo rzymskie; Asmara, którą nazywał "La Piccola Roma" (małym Rzymem) miała stać się administracyjnym centrum Włoskiej Afryki Wschodniej. W ciągu paru zaledwie miesięcy przyjechało tam ok. 70 tys. Włochów i miasto zmieniło się w wielki plac budowy.
Zbiegło się to z błyskawicznym rozwojem architektury w tym okresie, pojawianiem nowych kierunków, takich jak futuryzm, racjonalizm, art deco, które były świadomym dążeniem do stworzenia stylu wybiegającego optymistycznie w przyszłość i z nowoczesności, czyniącej jeden z głównych wyznaczników i sztandarowych postulatów.
Stylem, który odcisnął się na wyglądzie Asmary jest również włoskie novecento - ruch na fali powojennego dążenia do ładu i porządku, głoszący artystyczny program bliski retoryce faszystowskiej. Koordynatorką ruchu była Margherita Sarfatti, żydowska dziennikarka, krytyk sztuki i kochanka Mussoliniego, pracująca w jego gazecie "Il Popolo d'Italia".
Asmara stała się dla włoskich architektów idealnym miejscem, w którym w latach 1935-41 wzniesiono tysiące budowli reprezentujących różnorodne odmiany modernizmu.
Niektóre w dosłowny sposób realizowały postulat nowoczesności, którego jednym z uosobień stała się maszyna. Powstała m.in. słynna stacja benzynowa swoim kształtem nawiązująca do samolotu (1938, proj. Giuseppe Pettazzi), budynki przypominające wagony kolejowe i w tzw. stylu okrętowym - z charakterystycznymi relingami i o oknach przypominających bulaje, supernowoczesne biurowce, hotele i budynki rządowe o monumentalnych cechach.
Wyzwolona przez aliantów Erytrea przeżywała następnie niepokoje związane z walką o niepodległość, którą uzyskała dopiero w 1991 roku. Niespokojne lata przysłużyły się, paradoksalnie, do zachowania dziedzictwa architektury.
Rząd Erytrei powołał w 1999 roku specjalny projekt rehabilitacji zabytków kultury (CARP) dla zachowania i promowanie unikatowego dziedzictwa architektury stolicy kraju, przewidujący remonty kilku ważnych zabytków i ustanowienia historycznego obwodu miasta.
Do zachowania dziedzictwa Asmary przyczynia się również Unia Europejska w ramach programu dla lokalnych samorządów. W grudniu ub.r. UE podpisała z Asmarą porozumienie mające na celu ochronę miejskiego dziedzictwa stolicy Erytrei; wspiera również plan konserwacji, należący do kluczowych zaleceń Światowego Komitetu Dziedzictwa. (PAP)
klm/ agz/ wos/ mhr/
