"Ofiary terroru i działań wojennych 1939 -1945". Źródło: Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu
Jeszcze w tym roku ukaże się książka zawierająca listę 4,8 tys. nazwisk osób cywilnych, które zginęły w Poznaniu w latach 1939-1945. Jak podkreśla współautor, dr Łukasz Jastrząb, będzie to pierwsze tego typu wydawnictwo w Polsce.
W publikacji "Ofiary terroru i działań wojennych 1939 -1945", której autorami są Łukasz Jastrząb i Joanna Lubierska, znajdą się dane osób, które zginęły w Poznaniu w czasie niemieckich nalotów w 1939 roku, w nalotach aliantów w 1941 i 1944 roku, a także osób zamordowanych w obozie koncentracyjnym Fort VII, w obozie w Żabikowie, w areszcie przy ul. Młyńskiej i więzieniu przy ul. Ratajczaka.
Spis obejmie też nazwiska osób cywilnych, które zginęły w trakcie wyzwalania miasta na początku 1945 roku.
"To lista naszej tragedii narodowej. To pierwsze tego typu zestawienie w kraju. Poznań jako pierwsze miasto będzie miał opublikowaną listę osób cywilnych, które zginęły tu w wyniku działań wojennych, zostały zamordowane, zabite, zamęczone. Są to tylko zgony, które zostały zarejestrowane przez Niemców w poznańskim urzędzie stanu cywilnego lub zgłoszone przez rodziny" – powiedział Łukasz Jastrząb.
Zestawienie powstało na podstawie wykonanej w latach 70. ub. wieku kartoteki, zawierającej dane z aktów zgonu z USC z lat 1939-1945. Sporządzono ją najprawdopodobniej na potrzeby Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Obecnie znajduje się w archiwum IPN.
W teczkach są informacje o kolejnych, zarejestrowanych przez Niemców zmarłych, wraz z datami narodzin i zgonu, wykonywanym zawodem, adresem zamieszkania, przyczyną śmierci oraz danymi osoby zgłaszającej zgon.
"To lista naszej tragedii narodowej. To pierwsze tego typu zestawienie w kraju. Poznań jako pierwsze miasto będzie miał opublikowaną listę osób cywilnych, które zginęły tu w wyniku działań wojennych, zostały zamordowane, zabite, zamęczone. Są to tylko zgony, które zostały zarejestrowane przez Niemców w poznańskim urzędzie stanu cywilnego lub zgłoszone przez rodziny" – powiedział Łukasz Jastrząb.
"Wpisane przez Niemców informacje nie zawierają oczywiście prawdziwych przyczyn zgonu osób trzymanych w obozach czy więzieniach. W większości przypadków podawano ogólne osłabienie czy niewydolność krążenia. W Forcie VII masowo wpisywano: niewydolność serca" – powiedział Jastrząb.
Opracowanie listy na podstawie danych z kartoteki zajęło autorom blisko trzy lata.
"To okropne tragedie, które dotychczas nie były w sposób tak dokładny udokumentowane. To chociażby zapisy z 31 stycznia 1945 roku - nazwiska rodzeństwa: sześcioletniej Teresy, siedmioletniej Marii i ośmioletniego Aleksandra, przysypanych gruzami – dzieci zginęły wraz z ojcem i matką. A także dane 10-latka, który 1 września 1939 roku dostał od rodziców pieniądze i pobiegł po czekoladę do sklepu. Gdy został trafiony bombą, rodzina rozpoznała go jedynie po monecie trzymanej w rączce" – powiedział.
Dr Jastrząb podkreślił, że opracowane zestawienie nie zawiera wszystkich cywilnych ofiar śmiertelnych z lat wojny w Poznaniu, w tym osób, których śmierć stwierdzono sądownie już po 1945 roku. Nie będzie to też spis poznaniaków, którzy zginęli w czasie wojny poza miastem.
"Główny cel publikacji to zachowanie pamięci o tych ludziach, pamięci o tym, co tu się wydarzyło. To też hołd złożony osobom, które tu zginęły, zostały pomordowane. Liczę na to, że książka stanie się punktem wyjścia do dalszych badań" – powiedział historyk.
Według powojennych szacunków, w Poznaniu w latach 1939-1945 zginęło ok. 11-12 tys. osób.
Książka ukaże się nakładem Biblioteki Kórnickiej PAN. Patronat nad publikacją objął wojewoda wielkopolski.(PAP)
autor: Rafał Pogrzebny
edytor: Dorota Kazimierczak
rpo/ pad/
