Józef Czapski. Fot. PAP/Reprodukcja/A. Rybczyński
25 lat temu, 12 stycznia 1993 roku, zmarł Józef Czapski, malarz, pisarz, żołnierz, więzień Starobielska, jeden z twórców paryskiej "Kultury". Rozpoczynają się prace nad stworzeniem katalogu jego dzieł, które rozsiane są po całym świecie.
Do tej pory nie zinwentaryzowano całego dorobku Józefa Czapskiego. Fundacja Suseia, organizator Festiwalu Józefa Czapskiego, rozpoczyna prace nad przygotowaniem katalogu jego dzieł "Catalogue raisonne dzieł Józefa Czapskiego". Elżbieta Skoczek, prezes fundacji oraz dyrektor festiwalu, zapowiedziała, że w przyszłości katalog będzie miał także wersję cyfrową, dzięki czemu spis dzieł będzie można na bieżąco aktualizować i uzupełniać dane związane z poszczególnymi pracami artysty.
Przy okazji zeszłorocznego Festiwalu Józefa Czapskiego do Elżbiety Skoczek zgłosiło się kilkunastu kolekcjonerów, którzy przesłali informacje o posiadanych dziełach malarza (dane o obrazie, zdjęcia, historię zakupu albo też okoliczności otrzymania dzieła). Wiele obrazów Czapskiego znajduje się w kolekcjach polskich i francuskich, ale są one także w Japonii, Szwecji, Kanadzie, Rosji, Szwajcarii, Belgii, Stanach Zjednoczonych, na Białorusi. "Dlatego też rozpoczynam prace nad przygotowaniem katalogu. Ważne, aby mieć dostęp do narzędzia umożliwiającego szybką i prostą identyfikację autentyczności dzieła. Wierzę, że takie narzędzie będzie pomocne dla potencjalnych kuratorów wystaw na całym świecie. Cyfrowy format katalogu będzie umożliwiał umieszczenie w nim dużo większej ilości informacji o proweniencji pracy czy wystawach, w których brała udział" - zapowiada Skoczek.
E. Skoczek: Czapski funkcjonuje w pamięci głównie jako świadek zbrodni katyńskiej
Pierwsza faza przedsięwzięcia to poszukiwanie dzieł Czapskiego poprzez ogłoszenia w mediach w języku polskim, angielskim, francuskim i rosyjskim. Druga faza projektu będzie wiązała się z budową platformy, na której będą udostępniane wizerunki dzieł wraz z opisem oraz pełną dostępną informacją, także przy wykorzystaniu danych zawartych w dziennikach Czapskiego. Informacje o poszczególnych dziełach znajdujemy także w listach, które pisał Czapski, a także w tych, które otrzymywał (np. nadawca dziękuje za rysunek, obraz).
Z okazji 25. rocznicy śmierci Czapskiego odbędą się spotkania związane z postacią malarza. IPN organizuje w piątek w warszawskim Centrum Edukacyjnym im. Janusza Kurtyki "Wieczór z Józefem Czapskim. W 25. rocznicę śmierci malarza, pisarza, żołnierza, więźnia Starobielska i Griazowca" z udziałem prof. Rafała Habielskiego, Andrzeja Mietkowskiego, dr. Piotra Kłoczowskiego i dr Małgorzaty Ptasińskiej. Rozmowę o Józefie Czapskim poprowadzi Ewa Stocka-Kalinowska, redaktor Programu 2 Polskiego Radia. W trakcie spotkania zostaną pokazane nieznane grafiki Czapskiego z prywatnej kolekcji.
Kilka wystaw prac artysty, które zostały otwarte podczas jesiennego Festiwalu Józefa Czapskiego, jest jeszcze czynnych. Jego prace można oglądać m.in. w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu, krakowskim Pawilonie Józefa Czapskiego i pałacu w Kurozwękach.
W piątek w kościele dominikanów w Krakowie o godz. 12 zostanie odprawiona msza święta za duszę Józefa Czapskiego i jego siostry Marii.
Józef Czapski, ur. w 1896 r., był synem Jerzego Hutten-Czapskiego i Józefy Leopoldyny z domu Thun-Hohenstein oraz wnukiem kolekcjonera numizmatów Emeryka Hutten-Czapskiego.
W latach 20. XX wieku był jednym ze współzałożycieli ugrupowania artystycznego Komitet Paryski.
We wrześniu 1939 r. Czapski dostał się do sowieckiej niewoli. Trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku, a stamtąd do obozu w Griazowcu. Został zwolniony w 1941 r. na mocy układu Sikorski - Majski, wstąpił do Armii Andersa i jako jej żołnierz poszukiwał w Rosji do kwietnia 1942 r. zaginionych polskich oficerów. Świadectwo swojego pobytu w ZSRR zawarł w książkach: "Wspomnienia starobielskie" i "Na nieludzkiej ziemi".
Po II wojnie światowej wraz z Jerzym Giedroyciem, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim oraz Zofią i Zygmuntem Hertzami współtworzył w Rzymie pierwszy numer emigracyjnej "Kultury", której następne zeszyty zaczęły wychodzić już w Paryżu i podparyskim miasteczku Maisons-Laffitte. Tam też założono Instytut Literacki, w którym Józef Czapski wydawał swoje książki, pisząc jednocześnie do "Kultury" niemal do swej śmierci.
Czapski zmarł w Maisons-Laffitte 12 stycznia 1993 r. (PAP)
autor: Agata Szwedowicz
aszw/ itm/
