Na listę światowego dziedzictwa kultury i przyrody UNESCO obradujący w Manamie w Bahrajnie komitet tej organizacji wpisał 19 nowych miejsc, m.in. Medinę Azahara koło Kordoby i meksykańską dolinę Tehuacan-Cuicatlan z kaktusami kolumnowymi.
Kaktusy kolumnowe rosną wyjątkowo gęsto w dolinie Tehuacan-Cuicatlan leżącej na terenie stanów Puebla i Oaxaca. Według komunikatu wydanego podczas 42. posiedzenia komitetu UNESCO teren ten, niezwykle cenny pod względem bioróżnorodności w obu Amerykach, ma "nieocenioną i niezastąpioną" wartość przyrodniczą i kulturową. Dolina jest uznawana za kolebkę rolnictwa i nawadniania w Ameryce Środkowej ze względu na systemy wodne, udomowienie roślin, a także różne systemy polityczne, religijne i językowe, które pokazują przystosowanie się człowieka do panujących warunków już od ponad 14 tysięcy lat.
Do tej samej kategorii wpisano Park Narodowy Serrania de Chiribiquete w południowej Kolumbii, w którym znajdują się imponujące formacje skalne - pasmo pojedynczych góry stołowych. Żyją tam endemiczne kolibry szmaragdowe (Chlorostilbon olivaresi), jaguary i pumy. Na jego terenie znajduje się około 75 tys. petroglifów przedstawiających ludzi i zwierzęta.
Charakter przyrodniczy mają trzy miejsca wpisane na listę: w Afryce Południowej góry Mkhonjwa w złotonośnym regionie koło miasta Barberton, 360 km na wschód od Johannesburga, pasmo wulkaniczne Chaine des Puys we francuskiej Owernii i góra Fanjinshan, najwyższy szczyt pasma Wuling na Wyżynie Junnańsko-Kuejczouskiej w Środkowych Chinach.
Fanjinshan stanowi rezerwat biosfery rozciągający się na wysokości 480-2570 m p.n.m. Jest to jedyny dobrze zachowany prymitywny ekosystem leśny na tej samej szerokości geograficznej na świecie. Żyją w nim m.in. endemiczne rokselany (rodzaj koczkodanów), tzw. złote małpy (Rhinopithecus brelichi). Od czasów dynastii Ming malownicze, mgliste zbocza góry Fanjinshan był świętym miejscem dla buddystów.
Komitet UNESCO rozszerzył także granice już znajdującego się na liście rejonu pomiędzy brzegiem Morza Japońskiego a dolnym biegiem Ussuri i Amuru w Kraju Nadmorskim na Dalekim Wschodzie Rosji. Do istniejącego tam jednego z większych parków narodowych Rosji, Parku Narodowego Bikin (Bikin należy do największych dopływów Ussuri), dołączono trzykrotnie większy teren około 100 km na północ od centralnego pasma gór Sichote Aliń. Park na ich zachodnich zboczach to jeden z nielicznych obszarów występowania na wolności tygrysów syberyjskich. Badania geologiczne Sichote Aliń na początku XX wieku prowadził Polak profesor geologii Emil Dunikowski, poszukujący złóż ropy naftowej. Ussuryjska tajga jest tłem opowieści Władimira Arsenjewa "Dersu Uzała" (1923) i radziecko-japońskiego filmu Akiry Kurosawy pod tym samym tytułem (1975).
W kategorii dziedzictwa przemysłowego na listę trafił włoski kompleks przemysłowy Olivetti z lat 1930-1960.
Do światowego dziedzictwa kultury zaliczono także katedrę świętych Apostołów Piotra i Pawła w Naumburgu, będącą "wyjątkowym świadectwem" sztuki i architektury średniowiecznej. Pierwsza wczesnoromańska katedra powstała w Naumburgu w latach 1036–1050 i była przebudowywana i rozbudowana w gotyku. Znajduje się w niej jedno ze starszych lektoriów, z 1230 roku. Jest to przegroda chórowa, oddzielająca nawę - część kościoła dla świeckich od chóru dla duchownych, czyli poszerzonego do celu sprawowania bardziej okazałej liturgii prezbiterium. Nazwa lektorium pochodzi od czytań (łac. lectio) z Pisma św.
Katedra w Naumburgu słynie również z niewiele późniejszej rzeźby przedstawiającej Utę z Naumburga. Wykonana około 1240 roku, naturalnej wielkości, przypisywana Mistrzowi Figur Naumburskich, zdobi zachodni chór katedry i przedstawia Utę von Ballenstedt (ok. 1000-przed 1046), wydaną za mąż za margrabiego Miśni.
Z kolei Medina Azahara (Madinat al-Zahra) koło Kordoby w Hiszpanii należy do najwspanialszych przykładów splendoru Andaluzji, Al-Andalus, jak nazywali Półwysep Iberyjski rządzący tam od VIII do XV wieku Arabowie. Al-Andalus było częścią imperium Umajjadów, którzy panowali tam aż do 1039 roku.
Według legendy Medina Azahara powstała z miłości kalifa do niewolnicy o imieniu Azahara, Az-Zahar. Pałacowy kompleks niecałe 10 km od Kordoby założył w 936 roku najwybitniejszy przedstawiciel dynastii Umajjadów kordobańskich Abd ar-Rahman III an-Nasir. Pałac przetrwał zaledwie 70 lat, zniszczony w latach 1010-13.
Kompleks pałacowy jest największym w Hiszpanii stanowiskiem archeologicznym obejmującym 112 hektarów powierzchni otoczonej murami. Do tej pory przebadano zaledwie 10 proc. tego terenu.
Wyjątkowość Mediny Azahara polega na tym, że zachowała ona rozkład urbanistyczny z wczesnego okresu kalifatu, bez późniejszych zmian. Ze względu na ówczesny rozwój technik dekoracyjnych miejsce to stwarza nadzwyczajne możliwości pod względem konserwatorskim. Takiego potencjału nie ma żadne stanowisko archeologiczne w Hiszpanii.
Medinę Azahara należy umieścić wśród najwybitniejszych osiągnięć architektury mauretańskiej, takich jak wspaniały pałac Alhambra i ogrody Generalife w Grenadzie czy słynny wielki meczet w Kordobie. Z Mediny Azahara wywodzi się powtarzany w zachodniej architekturze muzułmańskiej, aż po pałac w Alhambrze, zwyczaj skupiania komnat wokół centralnego patio lub ogrodu.
Wśród nowych wpisów na listę UNESCO figuruje też krajobraz archeologiczny w irańskim ostanie Fars, którego obszar stanowił Persję właściwą, skąd wywodzi się jej nazwa.
Monika Klimowska (PAP)
klm/ mc/
arch.
