Fundacja Pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego złożyła w środę w Sejmie petycję, w której wnosi o uchwalenie ustawy o zapewnieniu godnej ochrony grobom powstańców warszawskich i innych osób zasłużonych w walkach o wolność i suwerenność Polski.
Prezes Fundacji Rafał Szczepański wraz z jednym z powstańców - Eugeniuszem Tyrajskim - powiedział PAP, że w rocznicę powstania warszawskiego złożyli w Sejmie petycję wraz z projektem ustawy, która ma zapewnić godną pamięć i należytą ochronę miejscom spoczynku powstańców.
W uzasadnieniu projektu ustawy wnioskodawcy podkreślają, że obecne przepisy nie pozwalają na to, by państwo sprawowało bezpośrednią opiekę nad grobami powstańców i osób zasłużonych w walkach o wolność i suwerenność Polski. Groby są likwidowane, jeśli rodzina lub bliscy nie wniesie opłaty cmentarnej.
Z uzasadnienia ustawy wynika, że obecnie nie ma możliwości, by w tę rolę weszło państwo i utrzymywało nadal grób - miejsce pamięci o bohaterach walk o niepodległość Polski. Chociaż zgodnie z prawem zabroniona jest likwidacja tych grobów, które mają wartość pamiątek historycznych, to nie ma definicji - precyzyjnego określenia, które to miejsca.
W ustawie o grobach i cmentarzach jest wskazanie, że utrzymanie cmentarzy i mogił wojennych należy do państwa; koszty takich prac pokrywane są z budżetu państwa, nawet jeśli zadanie to jest przekazane samorządom czy organizacjom zajmującym się tymi miejscami.
Według wnioskodawców, ponieważ zgodnie z konstytucją to państwo powinno strzec dziedzictwa narodowego, zaniechaniem legislacyjnym jest możliwość likwidacji grobów bohaterów powstania, czy innych zasłużonych dla niepodległości osób. Dlatego proponują, by w ustawie jednoznacznie zapisać, że zapewnienie godnej pamięci i należytej ochrony miejscom spoczynku bohaterów powstania warszawskiego i innych osób zasłużonych w walkach o niepodległość i suwerenność państwa polskiego jest obowiązkiem wszystkich obywateli oraz władz państwowych i samorządowych.
Ustawa ma określić szczegółowy katalog osób, których groby byłyby objęte taką ochroną. Oprócz żołnierzy obu wojen wskazuje m.in. osoby prowadzące tajne nauczanie, pomagające Żydom, a po wojnie te, które uczestniczyły w zrywach wolnościowych w czerwcu 1956 r. czy grudniu 1970.
Za opiekę nad grobami - według wnioskodawców petycji - miałby odpowiadać prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Współpracowałby w tej sprawie m.in. z rodzinami tych osób, władzami samorządowymi i organizacjami społecznymi zajmującymi się opieką nad takimi grobami. Prezes IPN miałby prawo wydania decyzji o zakazie likwidacji grobu takich osób.
W projekcie zaproponowano rozszerzenie listy mogił chronionych w wykazie zawartym w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Prezes IPN dysponowałby środkami na utrzymanie tych miejsc. Mógłby porozumieć się z organizacjami społecznymi czy jednostkami samorządu, które dbałyby o stan tych miejsc pochówku.
Wnioskodawcy chcą też, by groby tych osób były szczególnie chronione, a za ich znieważenie groziła kara do 3 lat pozbawienia wolności.
Miałaby też powstać ogólnodostępna baza Miejsc Spoczynku Bohaterów Narodowych. IPN na jej stworzenie miałby sześć miesięcy od wejścia w życie ustawy - zakłada projekt zawarty w petycji. Sama ustawa miałaby wejść w życie po 14 dniach od jej uchwalenia - zakładają projektodawcy.
Dokumenty trafią teraz do sejmowej komisji do spraw petycji. Jej najbliższe posiedzenie odbędzie się zapewne po trwającej przerwie w obradach Sejmu - po wakacjach.
W środę, w 74. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego, premier Mateusz Morawiecki zapowiedział przygotowanie projektu nowelizacji ustawy dotyczącego grobów żołnierzy walczących o niepodległość Polski oraz zwiększenie o 100 proc. specjalnego funduszu wsparcia weteranów, którzy są w trudnej sytuacji życiowej.
Chcielibyśmy, aby nowela ustawy o grobach i cmentarzach wojennych dot. m.in. przejęcia przez państwo opieki nad grobami polskich bohaterów, które nie mają już opiekunów, została przyjęta do końca kalendarzowego lata - powiedział PAP szef kancelarii premiera Michał Dworczyk. "Taki fundusz znajduje się w Urzędzie ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Do tej pory było to w skali roku 15 mln zł, w ustawie budżetowej na rok 2019 zostanie zapewniona 100-procentowa podwyżka, czyli te środki wzrosną do 30 mln zł" - wskazał.
Szef KPRM poinformował również, że zapowiedziany przez szefa rządu projekt nowelizacji ustawy o grobach i cmentarzach wojennych będzie zakładał zmiany idące w trzech kierunkach.
Instytut Pamięci Narodowej zostanie zobowiązany do przygotowania spisu i przeprowadzenia szerokiej kwerendy grobów osób, które walczyły o niepodległość Polski.
Ponadto, projekt noweli da podstawę prawną do przejęcia przez państwo opieki i finansowania utrzymania grobów polskich bohaterów w sytuacjach, gdy nie ma już osób, które mogłyby opiekować się mogiłami.
"Po trzecie zostanie utworzona podstawa prawna do tego, aby rodziny, które są gorzej sytuowane, a które opiekują się grobami krewnych, którzy walczyli o niepodległość ojczyzny, mogły ubiegać się o dofinansowanie na niezbędne remonty, na utrzymanie takich mogił" - powiedział Dworczyk.(PAP)
autor: Aleksander Główczewski
ago/ pad/
