Hachan Seraja Szapszał (siedzi w środku) wśród duchownych karaimskich. Łuck, 1932 r. Fot. NAC
Polska posiada skomplikowane dziedzictwo wynikające z różnorodności narodów, które ją zamieszkiwały - mówił dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podczas konferencji, która odbyła się w piątek i sobotę w Warszawie.
Na konferencji „Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczpospolitej” historycy m.in. z Polski, Litwy i Ukrainy dyskutowali o narodach i grupach etnicznych, które zamieszkiwały ziemie polskie w okresie średniowiecza i nowożytności: Rusinach, Litwinach, Żydach, Niemcach, Tatarach, Ormianach, Szkotach, Włochach i Karaimach.
Prof. Michał Kopczyński: Przynajmniej od XIV w., od czasów panowania Kazimierza Wielkiego, istniała tradycja, że Polska jest krajem wieloreligijnym, dlatego też późniejsza elita rządząca – w odróżnieniu od elit Europy Zachodniej – była przekonana, że można wierzyć inaczej.
„Jeszcze w latach 70. XX w. taka dyskusja byłaby w ogóle niemożliwa. Pamiętam sposób uczenia w szkole po marcu 1968 r., gdzie pewne tematy były przemilczane. Byłem np. święcie przekonany, że to Polacy, a nie Żydzi, byli głównym obiektem prześladowań hitlerowców. Od jakiegoś czasu na nowo odkrywamy kształt dawnej Rzeczypospolitej” – powiedział dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro.
Na tolerancję wobec przedstawicieli różnych narodów zamieszkujących dawne ziemie polskie wskazał prof. Michał Kopczyński, który był moderatorem konferencji. "Przynajmniej od XIV w., od czasów panowania Kazimierza Wielkiego, istniała tradycja, że Polska jest krajem wieloreligijnym, dlatego też późniejsza elita rządząca – w odróżnieniu od elit Europy Zachodniej – była przekonana, że można wierzyć inaczej” – powiedział PAP Kopczyński.
Referat o obecności Ormian na ziemiach polskich przedstawiła dr Beata Biedrońska-Słota. Tłumaczyła, że od XIV w. istniały w Rzeczpospolitej kolonie ormiańskie. Ormianie prowadzili działalność fundacyjną, m.in. we Lwowie i Zamościu. Zajmowali się rzemiosłem artystycznym: złotnictwem, hafciarstwem oraz produkcją pasów jedwabnych. "Ormianie kształtowali gust artystyczny Rzeczpospolitej" - podsumowała.
„Poprzez Ormian chcieliśmy pokazać specyfikę dawnej kultury Rzeczypospolitej, kiedy to Sarmaci chodzili we wnętrzach budynków włoskiego renesansu i baroku, ubrani w orientalne stroje, które zakupili właśnie od Ormian. Mówili przy tym po łacinie, że są starożytnymi Rzymianami” – mówił w rozmowie z PAP Kopczyński.
W wystąpieniu poświęconym Szkotom prof. Jacek Wijaczka powiedział, że już w XIV w. do Zatoki Gdańskiej wpływały w celach handlowych szkockie statki, a pierwsi Szkoci osiedlili się w Gdańsku już w 1380 r. Imigracja Szkotów do Korony trwała do połowy XVII stulecia. „Decydowały o tym przede wszystkim czynniki ekonomiczne, w mniejszym stopniu religijne; emigrowali bowiem zarówno katolicy, jak i protestanci” – tłumaczył Wijaczka.
Ludność szkocka cieszyła się sporą autonomią, którą gwarantowały przywileje nadawane przez polskich władców, m.in. przez Stefana Batorego. Polacy cenili m.in. wojskowe umiejętności Szkotów. Podczas wojny o Inflanty w 1579 r. po stronie polskiej walczył oddział zaciężny piechoty szkockiej.
"Włosi przybywali do Polski głównie w celach zarobkowych" - mówił prof. Juliusz Chrościcki. Wskazał na fakt, że w Rzeczpospolitej Włosi zawierali małżeństwa, co było sposobem na nawiązanie kontaktów z lokalnymi społecznościami. Zdaniem Chrościckiego, emigrantów włoskich można podzielić na trzy grupy: rzemieślników i robotników, artystów i architektów oraz zakonników.
Prof. Wojciech Tygielski dodał, że w XVII w. odbiór społeczny Włochów w Polsce uległ modyfikacjom; wyrażano wobec nich coraz więcej niechęci, co znalazło odzwierciedlenie w retoryce - kojarzono ich m.in. z przezornością, chytrością, przebiegłością i wyrafinowaniem. „Włoch się sałatą karmi, Polak na niej schudnie” – cytował XVII-wieczne przysłowie Andrzeja Maksymiliana Fredry.
„Mówi się, że XVII w. kontrreformacja dała początek nietolerancji w Polsce. Warto jednak spojrzeć szerzej, na kraje Zachodu, które uchodzą obecnie za tolerancyjne. W nowożytności w Anglii i Holandii osoby o odmiennym wyznaniu pozostawały absolutnie na uboczu” – tłumaczył w rozmowie z PAP Kopczyński.
Konferencja, której organizatorem było Muzeum Historii Polski, była częścią szerszego projektu poświęconego narodom i grupom etnicznym, w ramach którego w 2010 r. wydano zbiór artykułów „Pod wspólnym niebem”. Sesja odbyła się w związku z planowaną wystawą MHP dotyczącą wielokulturowości Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
(PAP)
wmk/ ala/
