
Od 1989 r. urząd głowy państwa polskiego sprawowało sześciu prezydentów. Pięciu zostało wybranych w wyborach powszechnych. Dwóch z nich pełniło urząd przez dwie kadencje. Co zostawili po sobie prezydenci III RP - od Jaruzelskiego do Dudy.
Wojciech Jaruzelski (1923-2014) był prezydentem w latach 1989-90. Został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe, czyli połączone izby parlamentu jeszcze w okresie PRL. Początkowo kierownictwo PZPR uważało, że jego wybór jest przesądzony, ale wynik wyborów 4 czerwca 1989 roku zmienił układ sił i pokazał brak poparcia dla rządzącej partii. Jaruzelski, po poparciu przez przywódców ZSRR i USA, Michaiła Gorbaczowa i George'a Busha, został wybrany przewagą zaledwie jednego głosu, co od początku powodowało, że jego mandat do sprawowania władzy nie był silny. We wrześniu 1990 r. Sejm zdecydował o skróceniu jego kadencji z sześciu lat do czasu wyłonienia prezydenta w powszechnych wyborach, które wyznaczono na grudzień 1990 roku. Jaruzelski nie wziął w nich udziału.
Pochodził z ziemiańskiej rodziny o patriotycznych tradycjach (dziadek był powstańcem styczniowym, ojciec walczył w wojnie polsko-bolszewickiej). On sam w czasie II wojny światowej znalazł się na terenach okupowanych przez ZSRR. Wstąpił do armii Berlinga, a po 1945 r. szybko awansował na kolejne stopnie oficerskie. W wieku 26 lat był już podpułkownikiem i został szefem Wydziału Szkół Oficerskich, a szlify generalskie zdobył w wieku 33 lat. Sześć lat później został wiceministrem, a następnie ministrem obrony narodowej. Sprawował to stanowisko, gdy wojsko polskie razem z innymi armiami Układu Warszawskiego wzięło udział w stłumieniu praskiej wiosny w Czechosłowacji. W latach 1960-1965 był szefem Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, od 1965 do 1968 roku szefem Sztabu Generalnego. Jednocześnie robił szybką karierę w strukturach władzy - od 1964 r. był członkiem Komitetu Centralnego PZPR. Po zdławieniu robotniczych protestów na Wybrzeżu w 1970 r. został zastępcą członka Biura Politycznego KC PZPR, a w 1971 roku - członkiem Biura (był nim do 1989 roku).
W 1981 r. skupił władzę w swoich rękach – do stanowiska szefa MON dołączył fotel premiera, funkcję I sekretarza KC PZPR, a od wprowadzonego przez siebie stanu wojennego – także szefa tzw. Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego.
Od 1985 r., gdy w ZSRR politykę pieriestrojki wprowadzał Michaił Gorbaczow, próbował liberalizować system polityczny i gospodarczy. Po wybuchu kolejnej fali strajków w 1988 r. zdecydował się (wbrew części swojego zaplecza) na negocjacje z demokratyczną opozycją. Zainicjował rozmowy przy Okrągłym Stole, nie wziął w nich udziału, ale respektował zawarte ustalenia.
Gdy 9 grudnia 1990 r. prezydentem został Lech Wałęsa, Jaruzelski wycofał się z czynnego życia politycznego.
Lech Wałęsa (ur. 1943) był prezydentem w latach 1990-95. Jego polityczna działalność zaczęła się w PRL, gdy jako robotnik związał się z nielegalnie działającymi Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. Od stycznia 1979 r. był członkiem redakcji „Robotnika Wybrzeża” – pisma WZZ. Współpracował także z Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR”. Za swoją działalność był szykanowany przez władze: karą grzywny i utratą pracy.
14 sierpnia 1980 r., po wybuchu strajku w Stoczni Gdańskiej dołączył do inicjujących go działaczy WZZ i stanął na czele komitetu strajkowego. Dwa dni później został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który opracował 21 postulatów strajkowych. Po podpisaniu Porozumień Gdańskich i utworzeniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” stanął na czele jego pierwszego organu naczelnego – Krajowej Komisji Porozumiewawczej. W październiku 1981 r. I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności” wybrał go na przewodniczącego związku.
Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany. Po delegalizacji „Solidarności” pozostał nieformalnym liderem opozycji demokratycznej. 5 października 1983 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
18 grudnia 1988 r. stanął na czele Komitetu Obywatelskiego powołanego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”. W prowadzonych od lutego do kwietnia 1989 r. rozmowach Okrągłego Stołu stał na czele delegacji opozycji. W wyniku rozmów ponownie została zalegalizowana „Solidarność”, a także rozpisano wybory do Sejmu i Senatu. Do parlamentu w wyborach z 4 czerwca dostali się prawie wszyscy kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” – wcześniej każdy z nich zrobił sobie wyborcze zdjęcie z Wałęsą.
Startując jesienią 1990 r. w przedterminowych wyborach prezydenckich, uzyskał w pierwszej turze 40 proc. głosów, drugie miejsce zajął Stanisław Tymiński. W drugiej turze Wałęsa zdecydowanie pokonał Tymińskiego, zostając pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej wybranym w powszechnych i demokratycznych wyborach.
W trakcie swojej kadencji był szczególnie aktywny na arenie międzynarodowej. Popierał przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz NATO.
W październiku 1992 r. podpisał tzw. małą konstytucję, regulującą stosunki pomiędzy głównymi organami władzy w RP. Za jego kadencji w 1993 r. Polskę opuściły ostatnie odziały armii sowieckiej.
W kolejnych wyborach prezydenckich w 1995 r. Wałęsa przegrał z liderem Sojuszu Lewicy Demokratycznej Aleksandrem Kwaśniewskim.
Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954) był prezydentem w latach 1995-2005. Od 1977 r. w PZPR. Od listopada 1981 r. do lutego 1984 r. był redaktorem naczelnym tygodnika „Itd”, a później - do listopada 1985 r. - „Sztandaru Młodych”. Od października 1985 r. do czerwca 1990 r. - kolejno w rządach Zbigniewa Messnera, Mieczysława Rakowskiego i Tadeusza Mazowieckiego - był ministrem oraz przewodniczącym Komitetu Młodzieży i Kultury Fizycznej. Od października 1988 r. do września 1989 r. - przewodniczący Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu - współprzewodniczący zespołu roboczego ds. pluralizmu związkowego. Po rozwiązaniu PZPR w styczniu 1990 r. przewodniczący Rady Naczelnej Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej - SdRP. Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego (luty 1988 r. - grudzień 1991 r.) Od października 1991 r. poseł na Sejm; przewodniczący Klubu Parlamentarnego SLD. Od listopada 1993 r. przewodniczy Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.
Jako prezydent współtworzył projekt i uczestniczył w kampanii referendalnej na rzecz przyjęcia Konstytucji III Rzeczypospolitej Polskiej, którą podpisał 16 lipca 1997 r. Brał aktywny udział w działaniach na rzecz członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej. 26 lutego 1999 r. podpisał dokumenty ratyfikujące polskie członkostwo w NATO.
W 2003 r. wraz z premierem Leszkiem Millerem podjął decyzję o wysłaniu polskich wojsk do Iraku. W czasie jego kadencji 1 maja 2004 r. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Pod koniec 2004 r., podczas „Pomarańczowej Rewolucji” w Ukrainie, został poproszony przez Leonida Kuczmę do roli mediatora i brał aktywny udział w rozmowach pomiędzy Wiktorem Juszczenką a Wiktorem Janukowyczem.
W wyborach po zakończeniu drugiej kadencji Kwaśniewskiego zwyciężył Lech Kaczyński (1949-2010). Sprawował urząd prezydenta w latach 2005-10.
W latach 1977-1980 współpracował z Komitetem Obrony Robotników (KOR) i Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. Brał udział w sierpniowym strajku w 1980 r. Potem był jednym z głównych ekspertów prawnych NSZZ „Solidarność”. 13 grudnia 1981 r., po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany. Uczestniczył w przełomowych strajkach w Stoczni Gdańskiej w roku 1988. Brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu.
Po reaktywowaniu „S” w kwietniu 1989 r. został, jako sekretarz Krajowej Komisji Wykonawczej, najbliższym współpracownikiem Lecha Wałęsy w związku. W 1990 r. został oficjalnym wiceszefem Komisji Krajowej „S”, a po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta przez trzy miesiące kierował związkiem jako p.o. przewodniczący Komisji Krajowej.
Po porażce w wyborach na szefa „S” został ministrem stanu ds. bezpieczeństwa w Kancelarii Prezydenta.
Z listy PC - ugrupowania, którego liderem był jego brat Jarosław Kaczyński - wszedł jesienią 1991 do Sejmu I kadencji.
W lutym 1992 Lech Kaczyński został prezesem Najwyższej Izby Kontroli - funkcję tę pełnił do 1995 roku.
W czerwcu 2000 r. (po rozpadzie koalicji AWS - Unia Wolności) został ministrem sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka.
Pełnił funkcje w organizacjach międzynarodowych: w Międzynarodowej Organizacji Pracy był członkiem Rady Administracyjnej, a w Europejskim Stowarzyszeniu Najwyższych Organów Kontroli Państwowej EUROSAI - członkiem prezydium.
Był prezydentem Warszawy w latach 2002-05.
Za jeden z jego sukcesów jako prezydenta Warszawy uznaje się budowę Muzeum Powstania Warszawskiego, które jest obecnie jedną z najnowocześniejszych tego typu placówek w kraju. Zasługą Kaczyńskiego jest też zorganizowanie w 2004 r. przez władze miasta obchodów 60. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego z udziałem m.in. przedstawicieli USA, Niemiec, Wielkiej Brytanii.
Głośną decyzją Lecha Kaczyńskiego jako prezydenta stolicy było powołanie w urzędzie miasta zespołu, który obliczył straty, jakie Warszawa poniosła w czasie II wojny. Wyniosły one 45 mld 300 mln dolarów. Obliczenie strat stało się elementem dyskusji na temat roszczeń, jakie wobec Polski i Niemiec wysuwały niektóre środowiska w obu tych krajach.
23 października 2005 r. Lech Kaczyński wygrał wybory prezydenckie, pokonując swojego kontrkandydata Donalda Tuska w drugiej turze. W drugiej turze Kaczyński uzyskał 54,04 proc. głosów, a Tusk 45,96 proc. Frekwencja wyniosła 50,99 proc.
Prowadził kampanię wyborczą pod hasłem „Odwaga i wiarygodność” – takim samym, z którym wystartował trzy lata wcześniej w wyborach na prezydenta Warszawy.
Opowiadał się, podobnie jak jego obóz polityczny, za koniecznością budowy IV RP. Przedstawiał program „Polski solidarnej, która szuka swoich korzeni w wielkiej potrzebie wspólnoty, która moralnych początków szuka w Sierpniu 80 roku”.
W orędziu wygłoszonym w Sejmie po zaprzysiężeniu Lech Kaczyński mówił, że Polska potrzebuje rozliczenia historii, ale też zgody i jedności. Według niego państwo musi być oczyszczone i przebudowane, czemu służyć ma m.in. przyjęcie nowej konstytucji.
Zapewniał, że nie będzie się kierował lojalnością wobec nikogo więcej poza lojalnością wobec Polski. Mówił o potrzebie głębokiej zmiany w sposobie sprawowania władzy. Jego zdaniem naprawa RP to zadanie konkretne. „To usunięcie z naszego życia zjawisk patologicznych, a przede wszystkim wielkiej dziś przestępczości, w szczególności przestępczości korupcyjnej” - podkreślał.
Z pierwszą wizytą zagraniczną Lech Kaczyński udał się w styczniu 2006 r. do Włoch i Watykanu, gdzie spotkał się z papieżem Benedyktem XVI.
Popierał starania Gruzji i Ukrainy o akcesję do NATO. Takie stanowisko prezentował podczas szczytu NATO w Bukareszcie w 2008 r.
W sierpniu 2008 r. razem z prezydentami Ukrainy, Litwy, Estonii i premierem Łotwy udał się do Gruzji, gdzie wspólnie uczestniczyli w wiecu politycznym w Tbilisi, udzielając poparcia ówczesnemu prezydentowi Gruzji Micheilowi Saakaszwilemu. W Gruzji trwał wtedy konflikt zbrojny z Rosją.
W maju 2009 r., w przededniu piątej rocznicy przystąpienia Polski do UE, nazwał to wydarzenie jednym z najważniejszych dni w historii. Podziękował też swoim poprzednikom na stanowisku prezydenta RP, a także kolejnym szefom rządów „za pracę na rzecz wejścia Polski do UE”.
10 października 2009 r. podpisał akt ratyfikacyjny traktatu lizbońskiego – dokumentu reformującego funkcjonowanie Unii Europejskiej. Traktat był krytykowany przez część środowisk politycznych, bo – ich zdaniem – nadawał zbyt duże kompetencje instytucjom unijnym (w tym Parlamentowi Europejskiemu oraz Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej) kosztem rządów poszczególnych państw.
Z jego inicjatywy zostały ustanowione: Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego oraz Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” (ten drugi zaczął być obchodzony już po jego śmierci).
Angażował się w poprawę stosunków polsko-żydowskich. Zainicjował tradycję zapalania świeczek chanukowych w siedzibie prezydenta RP, a w 2008 r. zrobił to też w Synagodze Nożyków – był pierwszym polskim prezydentem po II wojnie światowej, który odwiedził synagogę.
W stosunkach z Niemcami zwracał uwagę na występującą jego zdaniem asymetrię w realizacji umowy o dobrym sąsiedztwie. Podkreślał też, że mur berliński by nie upadł, gdyby nie przemiany w Polsce.
Już w 2006 r. mówił o niepokojących z punktu widzenia Polski zmianach w polityce rosyjskiej. „Kwestia rosyjska, mimo iż już nie ma radzieckiego imperium, jest niezmiernie poważną kwestią dla całej Europy. Rozwój sytuacji w Rosji, dziś niepokojący, trzeba to sobie jasno powiedzieć – jest rozwojem, który w stopniu istotnym wpływa na dokonywane w Europie wybory, w stopniu istotnym też kształtuje to, co w polityce nie tylko Polski, ale Unii Europejskiej, jest możliwe, a co możliwe nie jest” – przestrzegał.
W czasie jego kadencji kilka razy doszło do sporu między prezydentem a premierem (był nim wtedy Donald Tusk) na temat kompetencji w zakresie polityki zagranicznej. W maju 2009 r. Trybunał Konstytucyjny, rozpatrując ten spór, orzekł, że prezydent jako najwyższy przedstawiciel RP może podjąć decyzję o swoim udziale w konkretnym posiedzeniu Rady Europejskiej, o ile uzna to za celowe, a Rada Ministrów ustala stanowisko Polski, które na unijnym szczycie przedstawia premier.
Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu, którym polska delegacja leciała na uroczystości do Katynia.
Bronisław Komorowski (ur. 1952) był prezydentem w latach 2010-15.
Pierwszy raz został aresztowany za działalność opozycyjną w 1971 r. Uczestniczył w akcjach pomocy dla poszkodowanych robotników Radomia i Ursusa. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników oraz Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Był podziemnym drukarzem, kolporterem i wydawcą, m.in. Biblioteki Historycznej i Literackiej. Był redaktorem niezależnego, podziemnego pisma „ABC”. W 1977 r. rozpoczął pracę w Zespole Prasy PAX. W latach 1980-81 pracował w Ośrodku Badań Społecznych NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze. Internowany w czasie stanu wojennego.
W latach 1989-90 dyrektor gabinetu w Urzędzie Rady Ministrów. Wybierany na posła w kolejnych kadencjach. Pełnił funkcję wiceministra obrony narodowej ds. wychowawczo-społecznych w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego i Hanny Suchockiej.
Na początku lat 90. związany był z Unią Demokratyczną, a potem z Unią Wolności. W latach 1997-2000 przewodniczył sejmowej Komisji Obrony Narodowej, a w latach 2000-01 był ministrem obrony narodowej w rządzie Jerzego Buzka.
Jako poseł Platformy Obywatelskiej pełnił funkcję najpierw wicemarszałka (2005-07), a następnie marszałka Sejmu (2007-10). Został prezydentem w przedterminowych wyborach po śmierci Lecha Kaczyńskiego.
Priorytetami pięcioletniej kadencji Komorowskiego były: bezpieczeństwo i polityka prorodzinna. W kontekście kryzysu ukraińsko-rosyjskiego szczególnie istotnym tematem – zarówno w polityce krajowej, jak i międzynarodowej – stała się kwestia obronności.
W swoim orędziu przed Zgromadzeniem Narodowym Komorowski deklarował chęć współpracy z rządem i opozycją. W czasie prezydentury kilkukrotnie organizował konsultacje z partiami politycznymi w sprawie terminu wyborów parlamentarnych, reformy emerytalnej, polityki rodzinnej, a także przystąpienia do strefy euro.
Spory ze stroną rządową – takie jak pewna różnica zdań z ówczesnym szefem MSZ Radosławem Sikorskim w sprawie polityki wobec Ukrainy za prezydentury Wiktora Janukowycza czy w sprawie wystąpienia Sikorskiego w Berlinie pod koniec 2011 r. na temat roli Niemiec w Europie – należały do rzadkości. Komorowski sam oceniał, że lepiej współpracować, np. w procesie legislacyjnym, z przedstawicielami rządu, niż potem wetować ustawy. Informował, że aby unikać weta, pisał listy do premiera Donalda Tuska i konsultował się z ministrami na jak najwcześniejszym etapie prac legislacyjnych.
Zwołał 31 posiedzeń Rady Bezpieczeństwa Narodowego, które dotyczyły szczytów NATO, bezpieczeństwa energetycznego, cyberbezpieczeństwa i sytuacji w Ukrainie. Skierował do parlamentu ponad 26 inicjatyw ustawodawczych, w tym kilka odnoszących się do szeroko rozumianej kwestii bezpieczeństwa, a także dotyczących przepisów o zgromadzeniach publicznych (będących pokłosiem corocznych zajść podczas Święta Niepodległości). Wśród inicjatyw Komorowskiego znalazły się też propozycje dotyczące sądownictwa: Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i postępowania przed sądami administracyjnymi.
Podpisał ponad 930 ustaw, wśród nich tę o zwiększeniu wydatków na obronę narodową do 2 proc. PKB oraz ustawę o in vitro.
Odbył ponad 110 podróży zagranicznych. Sześciokrotnie był w USA, złożył także wizyty w Chinach i Izraelu. Spotkał się z papieżami Benedyktem XVI i Franciszkiem. Polskę odwiedzali prezydenci USA, Rosji i Ukrainy. Komorowski zaangażował się podczas swojej prezydentury w działania na rzecz zbliżenia Ukrainy do Unii Europejskiej. Wielokrotnie spotykał się z ukraińskimi prezydentami: Wiktorem Janukowyczem i Petrem Poroszenką.
Zaangażował się w tematykę związaną z obchodami ważnych w historii Polski rocznic. „Zmieniliśmy nie tylko Polskę, ale także nasz kawałek świata. To my daliśmy impuls przemian w regionie, to my możemy z dumą mówić, że w tej części Europy, w tym naszym 25-leciu »Freedom was made in Poland«” – mówił Komorowski podczas wystąpienia przed Zgromadzeniem Narodowym 4 czerwca 2014 r.
Tego samego dnia na jego zaproszenie do Warszawy przybyło wielu światowych przywódców, w tym prezydent USA Barack Obama.
W 2015 r. ubiegał się o reelekcję, ale przegrał wybory prezydenckie z Andrzejem Dudą.
Andrzej Duda (ur. 1972) to prezydent w latach 2015-25.
Po wyborach parlamentarnych w 2005 r. rozpoczął współpracę z klubem parlamentarnym Prawa i Sprawiedliwości.
Od 1 sierpnia 2006 r. był wiceministrem sprawiedliwości w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. W resorcie, którym kierował Zbigniew Ziobro, odpowiadał za legislację, współpracę międzynarodową oraz przebieg informatyzacji sądów i prokuratur.
Od listopada 2007 do 2011 r. był członkiem Trybunału Stanu, powołanym przez Sejm.
Od stycznia 2008 był podsekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Dymisję z tego stanowiska złożył w lipcu 2010 r. po wyborze Bronisława Komorowskiego na urząd prezydenta.
Został w 2010 r. radnym Krakowa, ale zrezygnował z mandatu radnego po wyborach parlamentarnych z 2011 r., gdy zdobył mandat poselski. W 2014 r. został deputowanym do Parlamentu Europejskiego. Jego mandat wygasł wraz z wyborem na prezydenta RP.
Andrzej Duda zakończy swą drugą kadencję 6 sierpnia 2025 r. (PAP)