Instytut Pileckiego
Ponad 900 zeznań osób, które przeszły dramat sowieckich łagrów i zesłania można znaleźć na prowadzonej przez Instytut Pileckiego stronie www.zapisyterroru.pl. To jedynie część dokumentów gromadzonych przez Armię Andersa jeszcze w trakcie trwania wojny, a po niej na wiele lat przechowywanych w archiwach Instytutu Hoovera. Materiały spisane na podstawie odpowiedzi byłych więźniów do ankiet zbierało i przechowywało Biuro Dokumentów Armii Andersa.
17 września 2018 r. mija 79. rocznica napaści Związku Sowieckiego na Polskę. To szczególny moment aby przypomnieć o bezcennym źródle wiedzy o Rosji sowieckiej i losach żołnierzy i cywilów, którzy dzięki dołączeniu do Armii wyrwali się z sowieckiej gehenny.
Instytut Pileckiego od kilkunastu miesięcy pracuje nad opracowaniem, transkrypcją i tłumaczeniem materiałów, które zostały przekazane przez Instytut Hoovera po kilkudziesięciu latach przechowywania. Już prawie 1000 świadectw został przepisanych i duża części z nich przetłumaczonych na język angielski. Można je znaleźć na www.zapisyterroru.pl. Zbiór ten jest systematycznie uzupełniany – cały liczy ponad 18 tysięcy świadectw.
Akcja ankietowa – wspomnienia i relacje ofiar sowieckich obozów
Początek akcji spisywania wspomnieniowych ankiet to wiosna 1942 roku po wyjściu Armii do Iranu. Jako jedni z pierwszych kwestionariusz wypełniali wstępujący do Armii Polskiej byli jeńcy i łagiernicy. Akcja została uregulowana rozkazem gen. Andersa z 19 grudnia 1942 i nabrała tempa na początku 1943 roku. Funkcjonowało kilka wzorów ankiet i formularzy jednak podstawowe pytania pozostawały niezmienne. Pytano o imię i nazwisko, wiek, zawód, stan cywilny, okoliczności aresztowania/deportacji, o obóz, więzienie lub inne miejsce pobytu przymusowego, przebieg przeciętnego dnia, wyżywienie, normy pracy, stosunek władz NKWD, opiekę medyczna, łączność z krajem i rodzinami oraz okoliczności zwolnienia. Warto zaznaczyć, że wiele z świadectw dawanych przez więźniów ma teraz nie tylko wartość reporterską, ale nawet literacką
Historia dokumentów Armii Andersa
Pod koniec II wojny światowej zastanawiano się co zrobić z tak ogromnym, skatalogowanym i uporządkowanym materiałem źródłowym. W obawie przed utratą przez Polskie Siły Zbrojne autonomii i przejęciem archiwaliów przez komunistów generał Anders zdecydował o przekazaniu ich Instytutowi Hoovera. Była to instytucja przyjazna Polsce i, jako podmiot prywatny, wolna od bezpośrednich nacisków politycznych. Materiały przesłano w dwóch partiach: pierwszą pod koniec 1946 roku z Włoch, drugą w listopadzie 1947 roku już z Foxley w Anglii, gdzie dyslokowano Biuro Dokumentów. Aby zwiększyć ochronę archiwaliów przed niepożądaną inwigilacją obcych służb, Anders został uznany za „wyłącznego właściciela” całości zbioru, który stał się tym samym depozytem prywatnym. Z tego też powodu całość archiwum Biura Dokumentów w Stanford została nazwana Anders Collection (Dokumenty Władysława Andersa).
Premiera filmu „Wagon” – środa 19 września
Instytut Pileckiego przygotował również premierę filmu „Wagon”. To krótkometrażowy film zrealizowany w technologii Virtual Reality. I chociaż zdjęcia do filmu mają charakter fabularny to narracja została w całości zbudowana z autentycznych relacji Polaków wywiezionych na Syberię – świadectw składanych tuż po wyjściu z „nieludzkiej ziemi” wraz z armią gen. Władysława Andersa.
Premiera filmu odbędzie się w środę 19 kwietnia o godzinie 18:00 w Multikinie VR w Złotych Tarasach. Pokaz poprzedzi krótka rozmowa z udziałem prof. Daniela Boćkowskiego, dr Wojciecha Stanisławskiego i Wojciecha Saramonowicza. Film trwa kilkanaście minut, kolejne projekcje odbywać się będą co 15 minut od około 18:30 do 21:00.
Źródło: Instytut Pileckiego
