Polscy matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego - od lewej: Henryk Zygalski, Jerzy Różycki i Marian Rejewski. Lata 30. Fot. PAP/PAI/Reprodukcja
Prezentacja autentycznej maszyny Enigma ze zbiorów Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie oraz zasług polskich kryptologów w złamaniu jej szyfrów odbyła się w czwartek w Narodowej Akademii Nauk w Budapeszcie.
W 1932 r. polski kryptolog Marian Rejewski odczytał pierwsze informacje przesyłane za pośrednictwem niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”. Współautorami złamania kodu „Enigmy” byli Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.
Trzej polscy matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Kilka połączonych ze sobą maszyn tworzyło tzw. bombę kryptologiczną, przeznaczoną do automatycznego łamania niemieckiego szyfru. Latem 1939 roku polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny „Enigma” wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.
Z wykładem o dokonaniach polskich kryptologów wystąpił w Budapeszcie Dermot Turing, bratanek słynnego brytyjskiego matematyka Alana Turinga, który zaprojektował urządzenie dekodujące szyfry Enigmy w oparciu o pracę Polaków.
Jak podkreślił, film „Gra tajemnic” z Benedictem Cumberbatchem w roli Alana Turinga poświęcony budowie maszyny deszyfrującej wiadomości zapisane przy użyciu Enigmy nie oddaje należnych zasług polskim kryptologom, bez których Brytyjczycy nie byliby w stanie dokonać tego tak szybko po wybuchu wojny.
Dermot Turing jest autorem kilku książek o Turingu, a we wrześniu tego roku wydał pracę „XYZ. The Real Story of How Enigma Was Broken” (XYZ. Prawdziwa historia złamania Enigmy) poświęconą współpracy polskich, brytyjskich i francuskich kryptologów przed II wojną światową i w jej trakcie.
Inicjatorami prezentacji byli konsul honorowy RP w Segedynie Karol Biernacki i kierownik katedry algebry na Politechnice Budapeszteńskiej Gabor Nagy.
„To historia nauki, a poza tym ludzie, nie tylko matematycy czy osoby zainteresowane wojskowością, wiedzą o Enigmie. Przy tym jest to fantastyczna historia” – powiedział PAP Nagy, który przed wystąpieniem Turinga wprowadził obecnych w podstawy kryptologii. Jak dodał, w piątek odbędzie się kolejna prezentacja Enigmy.
Turing przekonywał zebranych, wśród których było bardzo wielu studentów, że historia łamania szyfru Enigmy pokazuje, iż matematyka jest nie tylko abstrakcyjną nauką.
Na zakończenie spotkania zainteresowani mogli z bliska obejrzeć Enigmę, która będzie pokazywana w Budapeszcie jeszcze raz w piątek.
„Enigma jest maszyną szczególną i wkład polskich matematyków w złamanie jej szyfrów jest również szczególny. Staramy się to wszędzie pokazywać i propagować tę wiedzę, dlatego że te wszystkie informacje, które powinny być u nas – nawet w społeczeństwie polskim – znane, często nie docierają do ludzi. Rolą historyków, rolą muzealników jest to, żeby przybliżać wszystkich do prawdy historycznej” – powiedział PAP obecny na prezentacji dyrektor Narodowego Muzeum Techniki Mirosław Zientarzewski.
Prezentacja, na której oprócz licznych studentów byli obecni m.in. ambasador Jerzy Snopek, matematycy i muzealnicy, była możliwa dzięki wsparciu ambasady RP, Fundacji im. Wacława Felczaka i Wydziału Nauk Matematycznych Węgierskiej Akademii Nauk.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ az/ mc/
