Tegoroczny etap projektu zakładał kontynuację kwerend badawczych w muzeach, bibliotekach i archiwach Republiki Czeskiej, przygotowanie tłumaczenia na język czeski „Wspomnień” Adama hrabiego Stadnickiego oraz naukowej edycji „Księgi gości” Pałacu Mniszchów-Stadnickich we Vranovie nad Dyją (z lat 1800-1939). Efekty prac zaprezentowane zostaną podczas kolejnej konferencji, poświęconej tym razem „Polskim rodom magnackim i szlacheckim w Czechach w Telczu na Morawach (25-26.10.2017). Spotkaniu polskich i czeskich badaczy towarzyszy wystawa zatytułowana „Polskie rody magnackie i szlacheckie w Czechach”.
Pomysł badania i dokumentowania polskiego dziedzictwa kulturowego na czeskim (historycznie również austriackim) Śląsku narodził się w 2014 roku, w efekcie współpracy dwóch uczelni: Akademii Jana Długosza w Częstochowie i czeskiego Uniwersytetu Ostrawskiego. Gotowość uczestnictwa w inicjatywie zadeklarowały najważniejsze instytucje muzealne i archiwalne Kraju Morawsko-Śląskiego Republiki Czeskiej. Od samego początku koordynatorami przedsięwzięcia są: dr Krzysztof Czajkowski (AJD) i prof. Ales Zaricky (OSU). Realizowany od kilku lat projekt był od początku wspierany finansowo ze środków Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”. Operatorem grantów MKiDN jest Fundacja „Silva Rerum Polonarum".
W 2015 roku partnerzy przedsięwzięcia przeprowadzili rozpoznawczy etap kwerend badawczych w wybranych archiwach, bibliotekach i muzeach Kraju Morawsko-Śląskiego Republiki Czeskiej. Przyniósł on interesujące wyniki, które zostały zaprezentowane w trakcie międzynarodowej sesji naukowej w Karwinie-Frysztacie. Formą promocji przedsięwzięcia była również wystawa „Sąsiedzi bliscy czy dalecy. Kontakty czesko-polskie na przestrzeni wieków”, zaprezentowana w październiku 2015 roku w Pradze, w pasażu Lucerna przy Vaclavskim Namesti. Adresatem ekspozycji w przestrzeni miejskiej stolicy Czech był „zwykły mieszkaniec Republiki Czeskiej”. Ekspozycja prezentowana była następnie w innych czeskich miastach: w Ostrawie, Ołomuńcu, Brnie.
W tym samym, 2015 roku, partnerzy projektu doprowadzili – we współpracy z władzami Ołomuńca – do upamiętnienia postaci polskiego polityka, reformatora szkolnictwa i uczonego, Hugona Kołłątaja, umieszczając dwujęzyczną tablicę na budynku historycznej twierdzy ołomunieckiej, w murach której był więziony na przełomie XVIII/XIX w. i gdzie napisał słynny "Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego".
Kolejny rok współpracy pozwolił na inwentaryzację poloników w kilku spośród najważniejszych czeskich muzeów (Muzeum Ziemi Śląskiej w Opawie, Muzeum Ziemi Morawskiej w Brnie, Muzeum Archidiecezjalne w Ołomuńcu). Wyniki badań zostały zaprezentowane w październiku 2016 r. podczas konferencji naukowej na zamku we Vranovie nad Dyją, związanym z polskimi rodami arystokratycznymi. W jej trakcie odbyła się również prezentacja pierwszego tomu publikacji „Śladami Polaków na czeskim/austriackim Śląsku”. Równolegle wystawa „Odwiedzajmy się!”, poświęcona czeskim i polskim przewodnikom turystycznym z XIX i XX w., została otwarta na Uniwersytecie Technicznym w Brnie; następnie była ona prezentowana w innych ośrodkach akademickich Republiki Czeskiej i Polski.
Współpraca ośrodków akademickich z Częstochowy i Ostrawy dowiodła znaczącego zainteresowania dokumentowaniem losów Polaków na historycznych ziemiach Korony świętego Wacława. Projekt nie miałby szans powodzenia, gdyby nie udział środowisk naukowych, muzealniczych, archiwalnych oraz lokalnych, czeskich, samorządów.
Michał Michalski, Tomasz Urbankowski
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
abe/mjs
