Urodził się 4 kwietnia 1875 r. w Warszawie w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych. W rodzinnym domu przy Nowym Świecie 26 zbierała się warszawska inteligencja, co miało wpływ na rozwój szerokich zainteresowań Kazimierza. Zawsze też był aparat fotograficzny. Jako trzynastolatek przyszły wynalazca – wspólnie z przyjacielem ze szkoły realnej Wojciecha Górskiego, Mieczysławem Karłowiczem, późniejszym kompozytorem – urządzał zabawy i przedstawienia przy pomocy luster i lamp przyćmionych; przeprowadzał doświadczenia z elektrycznością i organizował seanse fotograficzne.
Pleograf Prószyńskiego
W 1894 r. – jak podaje Internetowy Polski Słownik Biograficzny – Kazimierz Prószyński rozpoczął studia na Wydziale Technicznym Szkoły Specjalnej Sztuki, Rzemiosł i Górnictwa w Liège w Belgii. Już na pierwszym roku wpadł na pomysł aparatu do zdjęć i projekcji filmowych – skonstruował go w 1895 r. w Warszawie i nazwał Pleografem. Kręcił nim krótkie filmy, dając praktyczny początek kinematografii na ziemiach polskich.
75 lat temu w KL Mauthausen zmarł Kazimierz Prószyński – „Kolumb kinematografii”
Drugim wynalazkiem był, w 1897 r., Ekspedytor Uniwersalny – urządzenie składające arkusze papieru i ekspediujące książki oraz gazety, które sprawdziło się praktycznie w firmie Konrada Prószyńskiego przy wydawaniu czasopism „Gazeta Świąteczna” oraz „Promyk”. Następnym było urządzenie nazwane Telefotem, pozwalające przesyłać obraz na odległość, które sprawiło, że Prószyński – obok niezależnie odeń działającego Jana Szczepanika – stał się faktycznym ojcem współczesnej telewizji. Niestety Telefot nie został opatentowany.
Wynalazki Prószyńskiego
Kolejne wynalazki wymienił na swojej oficjalnej stronie pisarz science fiction Czesław Białczyński w tekście pt. „Kazimierz Prószyński (1875–1945) – konstruktor kamer i projektorów kinowych”. Są to m.in.: Biopleograf (1898) – udoskonalona wersja pleografu, eliminująca drgania oraz przeskoki błony filmowej w czasie odtwarzania; Obturator (1902) – przesłona projektora usuwająca migotanie obrazów na ekranie filmowym podczas emisji taśmy filmowej; Kinofon (1907) – system jednoczesnej emisji obrazu i dźwięku, umożliwiający realizację filmów dźwiękowych; Aeroskop (1908) – pierwsza na świecie ręczna kamera filmowa o napędzie automatycznym, której zawdzięczamy m.in. oryginalne zdjęcia lotnicze z I wojny światowej; Oko (1912) – tania i łatwa w obsłudze ręczna kamera filmowa, mająca za cel popularyzację kręcenia amatorskich filmów; Stereos – aparat stereoskopowy, pierwsza w historii maszyna do wyświetlania na ulicy lub ścianach wieżowców obrazów oraz publicznych reklam; Autolektor (1943) – urządzenie umożliwiające czytanie tekstu osobom niedowidzącym.
Prószyński i film
W 1901 r. Prószyński założył pierwszą rodzimą wytwórnię filmową, Towarzystwo Udziałowe Pleograf, kręcił krótkie filmy dokumentujące życie codzienne w stolicy, był także autorem pierwszych filmów fabularnych z udziałem polskich aktorów – w 1902 r. powstały „Powrót birbanta” i „Przygoda dorożkarza”, w których wystąpili Kazimierz Junosza-Stępowski i Władysław Neubelt.
Towarzystwo Pleograf organizowało w Warszawie pokazy filmowe – pierwsze odbyły się między 31 marca a 2 kwietnia 1902 r. w Teatrze Letnim w Ogrodzie Saskim. Widzowie zobaczyli m.in. „Ślizgawkę w Dolinie Szwajcarskiej”, „Ślizgawkę w Ogrodzie Saskim”, „Ruch uliczny przed pomnikiem Mickiewicza”, „Wyścigi”, „Pogotowie Ratunkowe”, „Na placu Św. Aleksandra” i „Pod Ostrą Bramą w Wilnie”.
Prószyński podczas okupacji niemieckiej
Podczas okupacji niemieckiej Kazimierz Prószyński ukrywał się – jak podaje Internetowy Polski Słownik Biograficzny – u swych przyjaciół, Michała i Tomasza Bojasińskich w Szczytnie nieopodal Sochaczewa. Pracował nad Autolektorem i Lampą Totalną (minimalizującą zużycie energii). Podczas Powstania Warszawskiego, 25 sierpnia 1944 r., został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen, a następnie do KL Mauthausen, gdzie otrzymał numer 129957. Zmarł 13 marca 1945 r., nie doczekawszy siedemdziesiątych urodzin ani wyzwolenia obozu przez armię amerykańską 5 maja.(PAP)
