Urodził się 29 stycznia 1893 r. we wsi Spińczyce na Podolu. Był najmłodszym z trójki rodzeństwa. Jego siostra Maria urodziła się w 1887 r. Podobnie jak jej bracia służyła państwu polskiemu, m.in. w MSZ i Oddziale II Sztabu Generalnego. Janusz, urodzony w 1885 r., był premierem i ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Czesław Jędrzejewicz, ojciec rodziny, był chemikiem zatrudnionym w okolicznych cukrowniach. Matka przyszłych ministrów oświaty, jako jedna z niewielu kobiet tamtej epoki, ukończyła seminarium nauczycielskie.
W 1903 r. z powodu podjęcia przez ojca rodziny pracy w warszawskim laboratorium chemicznym Jędrzejewiczowie przenieśli się do stolicy Królestwa Polskiego. Wacław rozpoczął naukę w późniejszym gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. Uczniowie tej szkoły byli zaangażowani w działalność niepodległościową. Uczęszczał do jednej klasy z przyszłym bohaterem wojny z bolszewikami, ks. Ignacym Skorupką. Jędrzejewicz zaangażował się w działalność ponadzaborowego Związku Młodzieży Polskiej „Przyszłość”. Uczestniczył w strajku szkolnym w 1905 r. Interesował się rodzącym lotnictwem. Był jednym z pierwszych polskich konstruktorów szybowców. W 1913 r. przeniósł się do Krakowa. Studiował agronomię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam kontynuował działalność w Związku Młodzieży Polskiej i wstąpił do Związku Strzeleckiego. U progu wybuchu I wojny światowej ukończył tajny kurs podoficerski.
Wacław Jędrzejewicz w walce o niepodległość
Lato 1914 r. spędzał w rodzinnym domu w Warszawie. Nie mogąc dołączyć do Legionów Piłsudskiego, rozpoczął działalność konspiracyjną w Polskiej Organizacji Wojskowej. Założył Wolną Szkołę Wojskową zajmującą się podziemnym szkoleniem wojskowym. W sierpniu 1915 r. wraz z pozostałymi żołnierzami POW przejmował opuszczone przez Rosjan gmachy publiczne. Kilkanaście dni później Batalion Warszawski POW został włączony w szeregi I Brygady i niemal natychmiast wymaszerował na front na rzeką Styr. W październiku 1915 r. Jędrzejewicz walczył pod Stawygoroszem na Wołyniu. W marcu 1916 r. z powodu choroby powrócił do Warszawy. Prowadził kursy wojskowe dla nowych ochotników do POW. W grudniu 1916 r. współorganizował defiladę POW przed siedzibą Tymczasowej Rady Stanu w Pałacu Kronenberga, a wiosną następnego roku ćwiczenia wojskowe POW w Zielonej koło Warszawy.
Polska Organizacja Wojskowa
Po kryzysie przysięgowym został aresztowany przez Niemców i uwięziony na Cytadeli. Został skazany na 10 lat więzienia. W lipcu 1918 r. został zwolniony na mocy amnestii i przeniesiony do obozu dla internowanych w Modlinie. Odzyskał wolność na początku września 1918 r. i powrócił do służby w POW. Zajmował się mobilizowaniem oddziałów rozbrajających Niemców w przełomowych dniach listopada 1918 r. Od stycznia 1919 r., już w stopniu kapitana, pracował w I Oddziale Sztabu Generalnego i nadzorował wcielanie Peowiaków w szeregi WP. Współtworzył polski wywiad wojskowy w II Oddziale Sztabu Generalnego. Uczestniczył w negocjacjach polsko-ukraińskiej konwencji wojskowej. W lipcu 1920 r., w trakcie misji lotniczej do Wilna, dostał się w ręce bolszewików, którzy wraz z innymi jeńcami polskimi przekazali go w ręce Litwinów. Uciekł z transportu do obozu jenieckiego i po sześciotygodniowej wędrówce powrócił do Warszawy.
Wacław Jędrzejewicz: dyplomacja, rząd
Brał udział w rokowaniach pokojowych w Rydze. Bardzo krytycznie oceniał ich ostateczne zapisy. Rok później uczestniczył w polsko-sowieckiej konferencji rozbrojeniowej, która zakończyła się bez żadnych rezultatów. W latach 1925–1928 był attaché wojskowym w Japonii. Po powrocie został przeniesiony do rezerwy i rozpoczął pracę jako szef Departamentu Administracyjnego MSZ, a dwa lata później Departamentu Konsularnego MSZ.
6 września 1933 r. Wacław Jędrzejewicz został nominowany wiceministrem skarbu w rządzie pod przewodnictwem Janusza Jędrzejewicza, który jednocześnie pełnił obowiązki ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego. W lutym 1934 r. premier Jędrzejewicz zrezygnował z tej funkcji i przekazał ją swojemu bratu. Funkcję tę pełnił w dwóch kolejnych rządach: Leona Kozłowskiego i Walerego Sławka. W październiku 1935 r. podał się do dymisji. Po śmierci Piłsudskiego oddalił się od głównego nurtu obozu sanacji. Krytycznie spoglądał na awans Edwarda Rydza-Śmigłego do stopnia marszałka oraz tworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego. Wbrew jego nadziejom prezydent Ignacy Mościcki kontynuował urzędowanie i nie zamierzał zrzekać się tej funkcji na rzecz Walerego Sławka. Jędrzejewicz powrócił do służby w dyplomacji. Stał na czele polskiego Komitetu Światowej Wystawy Przemysłowej w Paryżu.
Wacław Jędrzejewicz – II wojna i emigracja
Po wybuchu wojny na krótko powrócił do czynnej służby wojskowej. Został oficerem łącznikowym w MSZ. Nadzorował ewakuację depozytów Funduszu Obrony Narodowej oraz zbiorów Muzeum Belwederskiego. Po ewakuacji na zachód decyzją rządu gen. Władysława Sikorskiego został pozbawiony możliwości dalszej służby wojskowej. Wiosną 1941 r. wyjechał do USA. Był publicystą „Nowego Świata”. Propagował idee piłsudczykowskie, m.in. koncepcję federacyjną. Bardzo ostro krytykował kompromisy polityczne ze Związkiem Sowieckim. Zarabiał jako pracownik fizyczny. Wraz z Ignacym Matuszewskim i Henrykiem Floyar-Rajchmanem powołał Komitet Narodowy Amerykanów Polskiego Podziemia. W 1943 r. został dyrektorem i prezesem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Dopiero w 1947 r., po raz pierwszy po sześcioletniej przerwie, spotkał się z żoną i dziećmi. W 1948 r. objął katedrę języka i literatury rosyjskiej w Wellesley College. W kolejnych dziesięcioleciach koncentrował się na pracy naukowej oraz publikowaniu prac poświęconych środowisku piłsudczykowskiemu i biografii Marszałka.
W 1992 r. został awansowany do stopnia generała brygady. Zmarł 1 grudnia 1993 r. w Cheshire w stanie Connecticut. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i czterokrotnie Krzyżem Walecznych; Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
Michał Szukała (PAP)
