Źródło: www.bibliotekacyfrowa.pl
11 lipca 1932 r na mocy rozporządzenia Prezydenta RP został wprowadzony do porządku prawnego nowy kodeks karny. Jednym z głównych jego autorów był prof. Juliusz Makarewicz. Prace nad kodeksem trwały 10 lat, był uznawany za najlepszy w Europie. Dopiero w 1969 r. uchwalono nowe przepisy karne.
Projekt kodeksu karnego został opracowany przez członków Komisji Kodyfikacyjnej, powołanej w 1919 r. do opracowania przepisów ujednolicających prawo na potrzeby nowo powstałego państwa polskiego. Projekt części ogólnej kodeksu został opublikowany już w 1922 r. Prace nad częścią szczegółową trwały prawie 10 lat. Potoczna nazwa - kodeks Makarewicza - pochodzi od nazwiska jednego z głównych autorów aktu prawnego, członka Komisji Kodyfikacyjnej, Juliusza Makarewicza (1872-1955), profesora prawa karnego Uniwersytetu Lwowskiego, w latach 1925–1935 senatora RP. Był on także wiceprezesem Wydziału Karnego Komisji Kodyfikacyjnej.
Twórcy kodeksu z 1932 r. w 295 artykułach zawarli przepisy regulujące podstawowe pojęcia, instytucje i zasady prawa karnego (część ogólna) oraz katalog przestępstw i kar (część szczegółowa). Spisali kodeks językiem zwięzłym i przejrzystym. Kodeks wszedł w życie 1 września 1932 r. Był uznawany za najlepszy kodeks karny w Europie.
Po zakończeniu II Wojny Światowej polski system wymiaru sprawiedliwości działał zgodnie z przepisami kodeksu karnego z 1932 r. oraz kodeksu postępowania karnego z 1928 r.
Stabilizacji nowej, ludowej, władzy służyć miały zmiany w przepisach, wprowadzane na mocy dekretów i ustaw szczegółowych. Taką władzę legislacyjną dała komunistom ustawa Krajowej Rady Narodowej z dnia 15 sierpnia 1944 r. o tymczasowym trybie wydawania dekretów z mocą ustawy. Pierwszym wydanym na podstawie tej ustawy aktem prawa karnego był dekret z 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego, nazywany potocznie „sierpniówką”.
Właściwe do orzekania w sprawach podlegających regulacjom dekretu sierpniowego były specjalne sądy karne, które miały stosować przepisy części ogólnej obowiązującego wówczas kodeksu karnego z 1932 r. Regulacje zawarte w dekrecie sierpniowym miały charakter bardzo ogólnych sformułowań. Był to zabieg celowy komunistów, którzy chcieli przepisami tego dekretu objąć jak największą liczbę osób. Sformułowania, takie, jak: „kto działając na rękę okupantowi…” pozwalały na wytaczanie procesów karnych nie tylko zbrodniarzom niemieckim, lecz także Polakom, którzy sprzeciwiali się władzy komunistycznej.
Przepisy części ogólnej kodeksu karnego z 1932 r., które regulowały podstawowe zasady odpowiedzialności karnej oraz podstawowe aspekty życia jednostek, takie jak ochrona mienia, zdrowia czy życia obowiązywał do czasu uchwalenia całkiem nowej, ujednoliconej ustawy karnej z dnia 19 kwietnia 1969 r. W kodeksie karnym PRL z 1969 r. zwanym potocznie "kodeksem Andrejewa" pozostawiono liczne rozwiązania prawne i warstwę techniczno-legislacyjną kodeksu Makarewicza.(PAP)
Maciej Replewicz
mr/ aszw/
