W szklanym gmachu w najstarszym łódzkim parku Źródliska wśród kolekcji roślin egzotycznych można oglądać palmy, które mają ponad 100 lat. Część okazów dotarła do miasta w drugiej połowie XIX w. za sprawą rodzin fabrykantów i jest znacznie starsza od historii palmiarni.
Jak podkreśliła naczelnik Ogrodu Botanicznego w Łodzi Dorota Mańkowska, wśród swoich zbiorów roślin egzotycznych palmiarnia ma gatunki, które mogą mieć już blisko 150 lat.
"Ich historia jest znacznie starsza od historii samego obiektu. Najstarsze rośliny znajdujące się w kolekcji trafiły do Łodzi najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIX w. Do roślin tych należały m.in. palmy, które do dnia dzisiejszego możemy podziwiać w łódzkiej palmiarni. Były one ozdobą oranżerii carskich urzędników oraz łódzkich fabrykantów, którzy zgodnie z ówczesną modą prześcigali się w ich kolekcjonowaniu" – wyjaśniła.
Dodała, że o bogactwie inwentarza tych oranżerii świadczyć może m.in. fotografia Karola Łuby z 1892 r., wykonana podczas Ogólnopolskiej Wystawy Ogrodniczej zorganizowanej w łódzkim parku Źródliska, w którym mieści się obecnie szklany gmach palmiarni. Przedstawia ona wnętrze pawilonu Anny Scheiblerowej i Edwarda Herbsta, w którym gospodarze prezentowali najciekawsze okazy z własnych zielonych kolekcji.
Miasto pierwsze egzotyczne rośliny przejęło w momencie wybuchu I wojny światowej, kiedy to w 1914 r. carscy urzędnicy, uciekając przed armią niemiecką, oddawali na przechowanie do szklarni miejskich swoje najcenniejsze okazy, licząc na szybki powrót do Łodzi. Wśród nich znalazły się m.in. okazałe palmy, które po zakończeniu wojny nieodebrane przez byłych właścicieli przejął Zarząd Miasta Łodzi. Rośliny te początkowo przechowywane były w szklarniach w parku Staszica.
"Mieściły się tam bez trudu, gdyż miały one wówczas około 2 m wysokości, a ich wiek szacowano na 30–50 lat. W 1925 r. Wydział Plantacji Miejskich przeniósł stale powiększającą się kolekcję roślin do budynku byłej stołówki dla bezrobotnych, który wybudowano w 1914 r. w parku Źródliska w celach wojskowych" – przypomniała Mańkowska.
W kolejnych latach – jak mówiła – ze względu na dotkliwy kryzys gospodarczy zubożali łódzcy fabrykanci zmuszeni do likwidacji własnych oranżerii przekazywali swoje zbiory botaniczne do szklarni miejskich. Skutkiem tego kolekcja roślin tropikalnych miasta stale się powiększała. Mimo trudnych warunków, jakie panowały w nieprzystosowanym do uprawy roślin w parkowym budynku, kolekcja roślin egzotycznych przetrwała tam okres II wojny światowej i dzięki uporowi i poświęceniu łódzkich ogrodników nie została zlikwidowana przez okupanta.
Po wojnie, ze względu na wysokość palm i ratowanie dorodnych okazów, konieczne było podjęcie decyzji o podwyższeniu budynku byłej stołówki dla bezrobotnych. Pierwsza przebudowa budynku odbyła się w 1955 r. Po zakończeniu prac budowlanych i zagłębieniu w grunt donic z najwyższymi roślinami 1 września 1956 r. po raz pierwszy kolekcję udostępniono zwiedzającym. W 1959 r. palmiarnię włączono do ogrodu botanicznego, co zapewniało lepszą opiekę merytoryczną nad zbiorami i możliwość ich dalszego rozwoju.
Kolejna przebudowa gmachu, polegająca na jego następnym podwyższeniu oraz przeszkleniu górnej kondygnacji, nastąpiła w 1970 r. Ostatnią gruntowną modernizację budynku wykonano na początku lat 2000. Wówczas inwestycja polegała na budowie nowego, przeszklonego gmachu, który obudował ten już istniejący. Nowy obiekt udostępniono zwiedzającym w 2003 r.
Obecnie powierzchnia ekspozycyjna palmiarni wynosi 1100 mkw. i składa się z trzech pawilonów wystawowych przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych.
Kolekcja roślin egzotycznych Ogrodu Botanicznego w Łodzi liczy ok. 2500 taksonów. Najstarszymi roślinami w kolekcji są: Araucaria bidwillii i palmy liczące ponad 130 lat i osiągające około 18 m wysokości, do których należą: Areca baueri, Howea forsterana, Phoenix dactylifera, Phoenix canariensis i Trachycarpus fortunei.
Od 1 kwietnia palmiarnia jest czynna od wtorku do piątku w godz. 11.00-18.00 i w soboty, niedziele i w dni świąteczne w godz. 10.00-18.00 (PAP)
Autor: Bartłomiej Pawlak
bap/ joz/
