Już w najbliższą sobotę turyści odwiedzający wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO Sztolnię Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach będą mieli okazję po raz pierwszy przepłynąć trasę nowymi łodziami, stare kończą służbę po blisko 40 latach.
Wymiana łodzi w podziemnym wyrobisku było poważną operacją logistyczną, w której wzięło udział kilkadziesiąt osób – podało zarządzające obiektem Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT).
„Zanim nowe łodzie zostały wprowadzone do podziemnego chodnika odwadniającego, trzeba było wypłynąć na powierzchnię starym składem. W historii obiektu odbyły się tylko dwie takie wymiany. Trzecia była bardzo spektakularna, bo odbyła się pod czujnym okiem znanej na całym świecie stacji Discovery” - przekazał rzecznik SMZT Grzegorz Rudnicki. Jak dodał, telewizja Discovery za kilka miesięcy wyemituje specjalny materiał o sztolni.
Pierwsze łódki wprowadzono do podziemi sztolni w 1957 r., gdy obiekt został udostępniony zwiedzającym. Drugi komplet, składający się z 10 łodzi, wprowadzono do sztolni na początku 1981 r. Pracowały one na potrzeby ruchu turystycznego przez blisko cztery dekady i do 5 lipca 2020 r. przewiozły dokładnie 1 776 497 osób – podaje SMZT.
10 nowych łodzi wyprodukowała firma z pobliskich Wilkowic, której SMZT przekazało wcześniej archiwalny projekt łodzi wykonany przez inż. Karola Swobodę. Idea była taka, by zachować pierwotny wygląd łódek, ale nieco je udoskonalić – wyjaśnił Rudnicki.
Jak zaznacza SMZT, wymiana łodzi to potężna operacja logistyczna, w której wzięło udział kilkadziesiąt osób. Za darmo pomogła w niej – udostępniając ludzi i sprzęt - tarnogórska firma zajmująca się handlem złomem. Jej pracownicy biorą udział w znanym programie telewizyjnym „Złomowisko PL”, emitowanym na antenie stacji Discovery. Firmie udało się namówić producentów programu, by jeden z odcinków poświęcić właśnie wymianie łódek w sztolni. W pracach wzięli udział także członkowie Sekcji Penetracji i Ochrony Podziemi, a także zarząd SMZT.
Jak opisuje Rudnicki, ekipa wymieniająca łodzie zeszła do podziemi szybem Sylwester i ze starymi łodziami ruszyła w stronę szybu Ewa i dalej w stronę wylotu sztolni, pokonując odcinek ponad 2 km. Tam czekały już samochody i specjalna koparka przeładunkowa z chwytakiem, dzięki której sprawnie i całkowicie bezpiecznie można było ładować stare i rozładowywać nowe łodzie.
Pierwsza w tzw. oknie sztolni, czyli Bramie Gwarków pojawiła się łódka oznaczona numerem 1. Trafi ona przed nową bazę turystyczną przy szybie Sylwester i będzie służyła jako element ekspozycyjny. Cztery łodzie wróciły do podziemi i będą wykorzystywane w celach technicznych.
Operacja wymiany łodzi była możliwa dzięki Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, które zarządza finalnym odcinkiem sztolni od szybu Ewa aż do wylotu oraz firmy, która prowadzi prace budowlane realizowane z unijnego projektu dotyczącego "zachowania dziedzictwa kulturowego zabytkowej Sztolni Fryderyk w Tarnowskich Górach poprzez zabezpieczenie górotworu i modernizację gospodarki wodnej". Prace, w ramach których m.in. odrestaurowano portal zwany Bramą Gwarków, mają się ku końcowi – podał Rudnicki.
Liczącą ok. 600 metrów Sztolnia Czarnego Pstrąga znajduje się na terenie Parku Repeckiego. Przebiega na głębokości ok. 30 metrów, na którą dociera się ciasnymi spiralnymi schodami dwóch szybów: Sylwester i Ewa. Woda w sztolni ma głębokość od 80 cm do 150 cm.
Sztolnia Czarnego Pstrąga to udostępniony w 1957 r. do zwiedzania niewielki fragment uruchomionej w 1834 r. Głębokiej Sztolni Fryderyk, odprowadzającej wodę z tarnogórskich podziemi. Jej główny odcinek ma ponad 4,5 km długości, a wraz z odnogami ciągnie się przez prawie 17 km.
SMZT opiekuje się też położoną kilka kilometrów dalej, udostępnioną w 1976 r., Zabytkową Kopalnią Srebra. Szlak turystyczny przebiega tam 40 m pod ziemią, a łodzią pokonuje się jego blisko 300-metrowy odcinek – reszta to wędrówka przez historyczne wyrobiska.
Od ponad dekady oba te zabytki są na prezydenckiej liście Pomników Historii oraz na Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego. Od 2014 r. kopalnia jest tzw. punktem kotwicznym sieci Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH), skupiającego najważniejsze zabytki techniki w Europie. W 2017 r. tarnogórskie pogórnicze zabytki – m.in. kopalnia i sztolnia – zostały wpisane na listę UNESCO.(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/aszw/
