Okrągły Stół

Geneza i przebieg obrad okrągłego stołu łączą się z kierunkiem zmian dyktowanych przez ZSRS. Poszczególne elementy procesów w krajach Europy Środkowej były modyfikowane przez lokalne specyfiki, szczególnie w PRL, ale ogólny schemat był zgodny z zamierzeniami Gorbaczowa – mówi PAP historyk prof. Andrzej Nowak z Instytutu Historii PAN i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

10 lat temu, 6 kwietnia 2009 r., zmarł prof. Andrzej Stelmachowski, pierwszy marszałek Senatu wybranego w 1989 r., działacz opozycji i Klubów Inteligencji Katolickiej; profesor nauk prawnych, uczestnik rozmów okrągłego stołu, minister edukacji, twórca Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.

Jedni będą twierdzili, że ówczesne możliwości wykorzystano maksymalnie, inni, że można było przesunąć granice kompromisu okrągłego stołu. Ten czynnik będzie różnicował opinię publiczną – mówi PAP prof. Wojciech Roszkowski, historyk z Instytutu Studiów Politycznych PAN.

Na czele walki z komunizmem była Polska i „Solidarność” – podkreślił litewski historyk Alvydas Nikžentaitis z Wileńskiego Uniwersytetu Pedagogicznego podczas drugiego dnia obrad międzynarodowej konferencji naukowej, zorganizowanej w Warszawie w 30. rocznicę zakończenia obrad okrągłego stołu.

Patrząc z perspektywy 30 lat na kampanię wyborczą PZPR w wyborach czerwcowych 1989 r., można odnieść wrażenie, że ówcześni kandydaci partii poruszali się po scenie publicznej niczym ludzie o ograniczonej poczytalności: nie rozpoznawali konwencji społecznej, w jakiej przyszło im funkcjonować, przez co ich zachowania wydawały się operetkowe. 

„Solidarność” była oparta na nadziejach wyrosłych z polskiego katolicyzmu – podkreślił wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński podczas otwarcia drugiego dnia międzynarodowej konferencji „Jak upadał komunizm. Rok 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej”, zorganizowanej w 30. rocznicę zakończenia obrad okrągłego stołu.

30 lat temu, 5 kwietnia 1989 r., po dwóch miesiącach rozmów podpisano porozumienie zamykające obrady okrągłego stołu. Moment ten jest symbolicznym początkiem transformacji systemowej w Polsce i Europie Środkowej. Układ między władzami PRL a częścią opozycji do dziś wzbudza wiele dyskusji.

W Pałacu Prezydenckim w Warszawie rozpoczęła się międzynarodowa konferencja naukowa „Jak upadał komunizm. Rok 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej”. „Ostatni rok komunizmu i upadek żelaznej kurtyny w Europie Środkowo-Wschodniej stanowi element wspólnego dziedzictwa, który wciąż wymaga dyskusji i namysłu” – czytamy w materiałach konferencyjnych.

W moim przekonaniu obrady okrągłego stołu miały ogromne znaczenie, ponieważ doprowadziły do wyborów 4 czerwca - mówił w czwartek prezydent Andrzej Duda. Jak ocenił, te wybory były momentem, który powinien stać się punktem zwrotnym w historii Polski, ale tak się nie stało.