Fragment wystawy „Czas Chwały. Bitwa Warszawska 1920 r. w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie w 2020 r. Fot. PAP/Paweł Supernak
22 kwietnia 1920 r. Naczelny Wódz Józef Piłsudski wydał dekret o utworzeniu Muzeum Wojska. Jego celem była ekspozycja wielosetletniej historii oręża polskiego. Dziś jest to największe muzeum wojskowe w Polsce.
"Wielka nasza tradycja wojskowa oraz świetny rozkwit wojskowości polskiej w dobie obecnej domagają się poważnej instytucji muzealnej, która, będąc świątynią sławy oręża polskiego i skarbnicą nieśmiertelnego ducha rycerskiego, służyć będzie jednocześnie ku naukowemu pogłębianiu i rozwojowi wszystkich gałęzi wiedzy wojskowej w znaczeniu współczesnym. Czyniąc zadość powyższej potrzebie, powołuje do życia w Warszawie Muzeum Wojska, jako centralną instytucje muzealną wojskową w Polsce" – napisano w dekrecie o utworzeniu Muzeum Wojska, który podpisał Józef Piłsudski. "Pierwszym dyrektorem Muzeum Wojska mianuję Gembarzewskiego Bronisława, historyka wojskowości polskiej, dyrektora Muzeum Narodowego m.st. Warszawy" – rozkazał marszałek Piłsudski. Pułkownik Gembarzewski pełnił funkcje dyrektora muzeum do 1936 r.
Organizacja muzeum była działaniem pracochłonnym, dodatkowo przerwano ją na kilka miesięcy, gdy wojska bolszewickie zbliżyły się do Warszawy. Dopiero 24 marca 1922 r. gen. Józef Haller dokonał oficjalnego otwarcia Muzeum Wojska w budynku przy ul. Podwale 15 w Warszawie. W 1933 r. muzeum przeprowadziło się do okazałego gmachu przy Al. Jerozolimskich, gdzie eksponowano zbiory przez kolejne 90 lat.
Po zakończeniu II wojny światowej odtworzono placówkę pod nieco zmienioną nazwą – Muzeum Wojska Polskiego. W styczniu 1946 r. zostało otwarte dla zwiedzających. We wrześniu 1939 r. w muzeum prezentowanych było ponad 60 tys. eksponatów. W czasie wojny zbiory ulegały grabieżom i dewastacji. Powojenne działania rewindykacyjne przyczyniły się do odzyskania ok. 40 tys. eksponatów.
"Muzeum Wojska Polskiego przez 100 lat nie miało swojej siedziby. Gościliśmy najpierw w budynku Muzeum Narodowego na ulicy Podwale, następnie po wybudowaniu nowego gmachu w Alejach Jerozolimskich przenieśliśmy się tam na kolejne 50 lat. Budynek był własnością Muzeum Narodowego, ale do jego budowy wojsko dołożyło milion złotych dlatego część budynku wydzierżawiono na ekspozycje militarną" – powiedział PAP zastępca dyrektora MWP Witold Głębowicz. "W roku 1985 kończyła się dzierżawa i postanowiono wybudować nowych gmach dla Muzeum Wojska Polskiego. Nie poszło to jednak tak szybko, jak planowano. Dopiero w 2023 r. otworzyliśmy naszą nową siedzibę w Cytadeli. Pawilon południowy jest pierwszym elementem naszej obecności w Cytadeli. Jest to obiekt niezwykły architektonicznie i bardzo nowoczesny" – dodał.
Celem Muzeum Wojska Polskiego jest pokazanie 1000-letniej historii oręża polskiego.
Zbiory tej placówki obejmują 350 tys. numerów inwentarzowych, co w rzeczywistości stanowi około miliona obiektów, gdyż "numer inwentarzowy" często obejmuje obiekt składający się z kilku elementów, np. kompletny mundur.
W zbiorach MWP znajdują się m.in. broń z czasów średniowiecza, uzbrojenie husarskie, szabla Stefana Batorego, pamiątki po Tadeuszu Kościuszce, a także po dowódcach powstań styczniowego i listopadowego, mundur marszałka Józefa Piłsudskiego oraz duże zbiory broni używanej w czasie II wojny światowej. W oddziałach muzeum prezentowana jest też szeroka gama broni powojennej, w tym samoloty, czołgi, wozy bojowe.
Warszawskie Muzeum Wojska Polskiego posiada też oddziały w innych miejscach. Pierwszym było Muzeum Polski Techniki Wojskowej w starych carskich fortach przy ulicy Powsińskiej 13 w Warszawie (Fort IX Czerniaków), gdzie zgromadzono zbiory związane z ciężką techniką wojskową, np. artylerię, samoloty, czołgi. Na początku lat 90. ten fort stał się też siedzibą Muzeum Katyńskiego, które w 2015 r. doczekało się swojej nowej siedziby w kaponierze Cytadeli.
Następnym odziałem MWP jest Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu. W czterech pawilonach i na dziedzińcu przykrytym dachem, eksponowanych jest 150 obiektów uzbrojenia pancernego. Duża część pojazdów jest sprawna i zdolna do jazdy.
"Kolejnym naszym oddziałem, który właśnie budujemy, jest obiekt w Ossowie koło Warszawy. Było to miejsce, w którym doszło do pierwszej potyczki w Bitwie Warszawskiej. Tam ochotnicy odrzucili po raz pierwszych bolszewików atakujących Warszawę. To muzeum chcemy otworzyć w tym roku" - powiedział Witold Głębowicz.
Tomasz Szczerbicki (PAP)
szt/ aszw/
