Kapitulacja Festung Breslau. Źródło: Bundesarchiv
6 maja 1945 r. podpisano kapitulację Festung Breslau. Trwające ponad dwa miesiące oblężenie było jedną z ostatnich bitew II wojny światowej. Niemcy czyniąc z miasta twierdzę, skazali na gehennę kilkaset tysięcy mieszkańców ówczesnego Wrocławia.
O przekształceniu Wrocławia (niemiecki Breslau) w twierdzę Niemcy zdecydowali w sierpniu 1944 r., w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej. W tym czasie w mieście przebywało blisko milion osób - oprócz mieszkańców była to ludność cywilna ewakuowana tu z zachodnich regionów Niemiec. Do Breslau były też przenoszone zakłady przemysłowe.
Na miesiąc przez rozpoczęciem oblężenia miasta przez wojska 1. Frontu Ukraińskiego, władze nazistowskie zarządziły pierwszą przymusową ewakuację ludności. Rozkaz do ewakuacji 20 stycznia 1945 r. wydał gauleiter Śląska Karl Hanke, wieloletni sekretarz w ministerstwie propagandy Josepha Goebbelsa.
"20 stycznia, po raz pierwszy od dłuższego czasu, rozgadały się uliczne głośniki, z których przed wojną transmitowano przemówienia Hitlera i propagandowe audycje partyjne. Teraz nadawano rozkazy wystraszonej ludności cywilnej: +Kobiety i dzieci mają natychmiast opuścić miasto i udać się pieszo w kierunku Opperau i Kanth+ (...) Było oczywiste, że władza chce jak najszybciej pozbyć się z miasta możliwie największej liczby osób. Tak rozpoczęła się ewakuacja Breslau, opisywana później jako +marsz śmierci+" - wspominał szef redakcji fotograficznej "Suddeutsche Zeitung" Ulrich Frodien, który miał 14 lat, gdy rozpoczęło się oblężenie Wrocławia ("Karta" nr 31/2000).
Szacuje się, że do opuszczenia miasta zostało zmuszonych 700 tys. osób. Podczas ewakuacji, z zimna i przemęczania, życie straciło około 90 tys. ludności cywilnej. Ci, którzy przeżyli trafili m.in. do Drezna, gdzie w lutym 1945 r. rozpoczęły się naloty wojsk alianckich.
Oblężenie Wrocławia przez wojska sowieckie rozpoczęło się 15 lutego 1945 roku. W pierwszych dniach bitwy żołnierze Armii Czerwonej zajęli kilka osiedli położonych na peryferiach miasta. 23 lutego Niemcy rozpoczęli wyburzanie budynków w centrum miasta (dzisiejszy pl. Grunwaldzki), aby zbudować tam lotnisko. W trakcie oblężenia do miasta drogą lotnicza dostarczono ponad 1,6 tys. ton zaopatrzenia.
Obrona twierdzy była dobrze zorganizowana i opierała się na sprowadzonych droga lotniczą dwóch elitarnych pułkach SS. Niemcy dysponowali nie tylko mostem powietrznym. Niemal do końca walk do miasta docierał gaz podziemnym rurociągiem z Wałbrzycha. Obrońcy mieli również dostęp do wody ze studni głębinowych, o czym nie wiedzieli nacierający Rosjanie.
Pod koniec marca w okolice Wrocławia dotarły oddziały 2. Armii Wojska Polskiego. Tuż potem Armia Czerwona rozpoczęła masowe bombardowania miasta. 12 kwietnia 1945 roku Hitler wydał rozkaz obrony Wrocławia do ostatniego żołnierza. W wyniku wyniszczających walk zniszczeniu uległy zwłaszcza południowe i zachodnie dzielnice.
Rozmowy o zakończeniu walk rozpoczęły się 4 maja. Dwa dni później niemiecki generał Hermann Niehoff, po negocjacjach z dowódcą 6. Armii 1. Frontu Ukraińskiego gen. Władimirem Głuzdowskim podpisał kapitulację Festung Breslau.
W związku z 75. rocznicą kapitulacji Festung Breslau miasto Wrocław przygotowało specjalny, historyczny serwis internetowy - "75 lat powojennego Wrocławia". To – jak podają jego twórcy - obszerne i atrakcyjne kompendium wiedzy na temat powojenne historii stolicy Dolnego Śląska. W serwisie można znaleźć m.in. serię archiwalnych zdjęć zrujnowanego po upadku twierdzy miasta, z ich współczesnymi odpowiednikami; wykłady historyków i dokument "Wrocław. Imiona Miasta" z wypowiedziami Normana Daviesa.
Prezydent Wrocławia Jacek Sutryk podkreślił, że rocznica miały być obchodzona inaczej. "Miała być wystawa w Rynku, spotkania, radość i refleksja. Jak wszystko jednak i to musieliśmy przenieść w przestrzeń wirtualną. Przenieśmy się w czasie. Ale przenieśmy się tylko na chwilę, tak, aby pamięć wydarzeń sprzed lat zainspirowała nas do budowania Wrocławia z miłością tu i teraz" - powiedział prezydent. (PAP)
autor: Piotr Doczekalski
pdo/ pat/
