Neogotycka brama i fragment muru w Falentach zostały wpisane do rejestru zabytków, fot. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków
Neogotycka brama wraz z odcinkiem muru pałacu w Falentach na terenie podwarszawskiej gminy Raszyn) zostały wpisane przez mazowieckiego konserwatora do rejestru zabytków.
Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków wyjaśnił, że wartość historyczna obiektu wynika bezpośrednio z historii majątku w Falentach, jego kompleksowej modernizacji zrealizowanej w 2 poł. XIX w. przez szlachecką rodzinę Przeździeckich.
Autorem projektu przebudowy był ceniony włoski architekt Franciszek Maria Lanci, który przyczynił się do popularyzacji na ziemiach polskich form historyzujących, w tym również neogotyku w duchu angielskim.
"Brama wraz z odcinkiem muru stanowiły integralny element założenia, rozdzielając tereny reprezentacyjne (parkowe) od części folwarcznej" - przekazał konserwator.
Dodał, że zastosowanie charakterystycznych dekoracji architektonicznych na bramie i murze było celowym zabiegiem estetycznym wpisującym projekt Lanciego w modny w XIX w. styl historyzujący. "Jednocześnie zastosowana forma podkreślała prestiż oraz tradycje arystokratyczne rodziny Przeździeckich ówczesnych właścicieli majątku" - przekazał konserwator.
Pierwszy pałac w Falentach zbudowany został w XVII w. Zniszczone przez wojska szwedzkie założenie odbudował wojewoda czernihowski Franciszek Załuski. W 1782 r. majątek zakupił warszawski bankier Piotr Fergusson-Tepper, który przebudował pałac na letnią rezydencję według planów Szymona Bogumiła Zuga. Zug zaprojektował również zespół zabudowy wraz z założeniem ogrodowym. Pałac wraz z zespołem został uszkodzony w czasie bitwy pod Raszynem (1809), a następnie w czasie powstania listopadowego (1830-1831). W 1839 r. upadający majątek zakupił Jan Spiski. Zabudowę powiększono o oranżerię przeznaczoną do upraw roślin egzotycznych, założono również stawy rybne.
Obecny zespół pałacowo-parkowy zaprojektowany został przez architekta Franciszka Marię Lanciego, który dokonał przebudowy na zlecenie nowych właścicieli dóbr falenckich Marii z Tyzenhauzów i Aleksandra Przeździeckich (1845). Projekt nawiązywał do popularnej w tym czasie stylistyki neogotyckiej, czerpiącej z architektury angielskiej. Cechy te nadano zarówno zabudowie pałacowej, jak i zaprojektowanej w północnej części założenia bramie wjazdowej, oddzielającej reprezentacyjną część parku od folwarku.
Neogotycka brama wraz z odcinkiem muru zostały wzniesione w latach 1852-1857 jako jeden z elementów projektu Franciszka Marię Lanciego, pomiędzy zabudową folwarczną (ob. jeden z budynków nie istnieje).
Na początku XX w. dobra falenckie stały się własnością Zofii z Przeździeckich księżnej Czetwertyńskiej. W dwudziestoleciu międzywojennym majątek uległ częściowej parcelacji, założenie pałacowo-parkowe wraz z przyległościami zachowano bez zmian. W czasie II wojny światowej majątek przejęty został przez władze okupacyjne i wykorzystywany przez gestapo na cele wypoczynkowe. Po wojnie stał się własnością Skarbu Państwa, obecnie jest siedzibą Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego – Państwowy Instytut Badawczy.
Zespół pałacowo-parkowy wpisano do rejestru zabytków 15 stycznia 1962 roku. (PAP)
mas/ dki/
