Fragment fartucha z haftem sieradzkim z międzywojnia ze zbiorów Muzeum Archeologicznwego i Etnograficznego w Łodzi. Fot. strojeludowe.net/Wł. Pohorecki
Haft sieradzki - z charakterystyczną różą i innymi kwiatami inspirowanymi florą regionu - został wpisany na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Łódzkie jest na niej reprezentowane m.in. przez kwiatowe dywany ze Spycimierza, kutnowskie tradycje rzeźbiarskie i folklor opoczyński.
Haft sieradzki jest charakterystycznym elementem kultury ludowej i tradycji regionu sieradzkiego – od lat zdobił stroje ludowe oraz pościel, obrusy i serwety. Jest inspirowany naturą, a dominują w nim kwiaty, przede wszystkim odtworzona ze szczegółami róża.
"Róża jest wyjątkowa, ale mamy też niepowtarzalne stokrotki, piękne niezapominajki, chabry, dlatego haft sieradzki jest tak unikatowy" – wyjaśnia twórczyni ludowa Anna Curuł z powiatu sieradzkiego.
To ona, w sierpniu ubiegłego roku, złożyła wniosek do Narodowego Instytutu Dziedzictwa o wpisanie sieradzkiego haftu na listę tradycji, obyczajów, rzemiosła i rękodzieła, które wymagają szczególnej ochrony i zachowania dla kolejnych pokoleń. Panią Annę zainspirowały słynne kwietne dywany ze Spycimierza, które są zarówno na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa, jak i na liście UNESCO.
"Pomyślałam, że mamy swój haft, który może nie jest tak znany, ale czas wyciągnąć go z szuflady i się nim chwalić, bo jest wyjątkowy" – dodała.
Depozytariuszką wniosku była Aleksandra Adamas, twórczyni z Warty, która motywy z tkanin wykorzystuje nawet na wielkanocnych kraszankach. Jak wspomina, wyszywała już jako dziecko z mamą, a obecnie o tradycjach hafciarskich opowiada podczas wystaw czy lekcji w szkołach. O to, by motyw sieradzkiej róży był znany kolejnym pokoleniom dbają również inne twórczynie, m.in. Kazimiera Balcerzak i Grażyna Kwapisz. Współcześnie ręcznie haftowane kwiaty można spotkać nie tylko na tradycyjnych strojach ludowych, ale również na obrazkach promujących powiat sieradzki, torbach czy sukienkach.
Do wybuchu pierwszej wojny światowej, haft sieradzki był prostszy i mniej kolorowy. Więcej barw i bardziej skomplikowanych ściegów przybyło w międzywojniu i już po II wojnie światowej. Barwne kwiaty wyszywano na tradycyjnych koszulach świątecznych, zarówno kobiecych, jak i męskich - zdobiły kołnierzyki i mankiety. Haftowano również fartuchy. Do wykonania wzorów stosuje się kilka technik m.in. haft płaski, cieniowany, haft na tiulu oraz haft marszczony, tzw. wodę, który daje efekt strukturalny.
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego liczy 112 pozycji. Z Łódzkiego są na niej: procesja Bożego Ciała w Łowiczu (od 2014 roku), procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu (2018), tradycje rzeźbiarskie ośrodka w Kutnie (2023) oraz opoczyński folklor (2024).(PAP)
agm/ aszw/
