IPN: aktor, as lotnictwa i kapelan AK w katalogu osób rozpracowywanych przez UB i SB

Informacje zamieszczone w katalogu osób rozpracowywanych dotyczą między innymi działań bezpieki wobec aktora, reżysera i scenarzysty Janusza Horodniczego. Urodził się w 1935 r. w Wilnie i po wojnie wraz z rodziną został przesiedlony do Wrocławia. Tam założył młodzieżowe organizacje antykomunistyczne „Wrocław Północ”, „Batalion Młodzieżowy AK” i „Proletariat”. Za działalność niepodległościową wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego we Wrocławiu w 1953 r. został skazany na karę 9 lat więzienia. Dwa lata później Najwyższy Sąd Wojskowy, na mocy amnestii, złagodził karę do 6 lat więzienia. Wolność odzyskał na fali odwilży w 1956 r. Dopiero w 1992 r. stalinowskie wyroki zostały uznane za nieważne. Historię swojego życia opisał w trylogii pt.: „Kawał życia”, na którą składają się książki: „Młodsi od swoich wyroków”, „Zapiski komedianta” oraz „Na pokładzie i za burtą”. Był również współautorem filmów dokumentalnych poświęconych terrorowi komunistycznemu wymierzonemu w najmłodszych twórców organizacji antyreżimowych.

Wśród znanych postaci obecnych na uzupełnionej liście jest również pilot wojskowy, kawaler Orderu Virtuti Militari płk Wacław Król (1915-1991). We wrześniu 1939 r. walczył jako zastępca dowódcy, a następnie dowódca 121 Eskadry 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. Służbę kontynuował we Francji, a po jej upadku znalazł się w Wielkiej Brytanii. W składzie 302 Dywizjonu Myśliwskiego „Poznańskiego”, wziął udział w Bitwie o Anglię. W kolejnych latach był instruktorem wyszkolenia bojowego w RAF, a następnie dowódcą eskadry w 316 Dywizjonie Myśliwskim „Warszawskim”. W 1943 r. walczył w „Cyrku Skalskiego” w Libii i Tunezji. Po powrocie do Wielkiej Brytanii 25 kwietnia 1945 r. poprowadził dwa dywizjony skrzydła (303 i 316) jako eskortę bombowców atakujących rezydencję Adolfa Hitlera w Berchtesgaden w Alpach.

Wacław Król w czasie wojny, wykonał 286 lotów bojowych, podczas których zestrzelił na pewno 9 nieprzyjacielskich samolotów, 3 kolejne prawdopodobnie, 4 inne maszyny uszkodził. Te osiągnięcia dały mu 12 miejsce na liście polskich asów myśliwskich walczących w II wojnie światowej. Wojnę zakończył w stopniu majora z licznymi odznaczeniami polskimi, francuskim i brytyjskim.

W 1947 r. zdecydował się na powrót do kraju. Osiadł najpierw w Jędrzejowie, gdzie pracował jako sprzedawca. Został objęty inwigilacją przez aparat represji, między innymi w oparciu o podejrzenie „prowadzenia działalności szpiegowskiej”. W 1948 przeniósł się do Warszawy, gdzie na krótko objął funkcję kontrolera lotów w liniach lotniczych „Lot”. Negatywnie zaopiniowany przez Okręgową Komisję Weryfikacyjną, został zwolniony z pracy. Po 1957 r. został powołany do wojska. Z powodu odmowy wstąpienia do PZPR powierzano mu najczęściej drugorzędne funkcje. W 1971 r. odszedł na emeryturę w stopniu pułkownika.

Na emeryturze pisał popularne książki i opracowania poświęcone polskiemu lotnictwu w czasie II wojny światowej takie jak „Polacy w bitwie o Atlantyk”, „Polskie skrzydła nad Francją” oraz szeregu pozycji z serii „Biblioteki Żółtego Tygrysa”, opisującej najbardziej dramatyczne epizody II wojny światowej. Zmarł 15 czerwca 1991 r. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze Polskich Sił Zbrojnych.

Weteranem II wojny światowej był także ks. Józef Waląg „Góral” (1910-1997). Był kapelanem Armii Krajowej na terenie powiatu lubaczowskiego na Podkarpaciu. W październiku 1945 r. ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną. Podobnie jak wielu jego towarzyszy broni został aresztowany we wrześniu 1946 r. przez bezpiekę pod zarzutem przynależności do organizacji „WiN”, gdzie działał pod pseudonimem „Marian”. Pełnił funkcję kwatermistrza, pomagał członkom organizacji poprzez zaopatrywanie w odzież oraz karty ewakuacyjne potrzebne do przerzutu do Europy Zachodniej. Był także współorganizatorem obrony przed atakami oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii. Za swoją działalność, określoną przez sąd jako „pomoc bandom podziemnym i współpracę z grupą PSL-u Mikołajczykowskiego” w marcu 1947 r. został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie na karę 4 lat więzienia i rok aresztu, darowane w całości na mocy amnestii z 1947.

W latach pięćdziesiątych został delegowany na teren diecezji gdańskiej, gdzie został dyrektorem Caritasu. Ze względu na swoją przeszłość był inwigilowany przez Komendę Wojewódzką Milicji Obywatelskiej w Gdańsku do 1958 r. Gdy był proboszczem parafii pw. Matki Boskie Nieustającej Pomocy w Pruszczu Gdańskim w 1970 r. oskarżono go o budowę bez zezwolenia drewnianej szopy. Został skazany na karą grzywny. W 1987 r. przeszedł na emeryturę i pozostał w swojej parafii. Zmarł 7 listopada 1997 r.

W komunikacie poinformowano, że „Biuro Lustracyjne, realizując ustawowe zobowiązania nałożone na Instytut Pamięci Narodowej, systematycznie uzupełnia spis osób pełniących funkcje publiczne oraz katalogi: osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa PRL, osób zajmujących kierownicze stanowiska partyjne i państwowe PRL oraz funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL”.

Według komunikatu Biura Lustracyjnego IPN dotychczas w katalogach zostały zamieszczone informacje o 17 tys. 961 osobach „rozpracowywanych” przez organa bezpieczeństwa PRL, o 105 tys. 894 funkcjonariuszach organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego oraz o 32 tys. 550 osobach na kierowniczych stanowiskach partyjnych i państwowych PRL.

Podstawą umieszczenia danych w katalogu osób rozpracowywanych są informacje zawarte w dokumentach ewidencji, aktach i na wszelkich innych nośnikach informacji przechowywanych w archiwach bezpieki przechowywanych w IPN. Publikacja informacji w katalogu następuje po uzyskaniu zgody na umieszczenie wskazanych danych od osoby, której informacje te dotyczą. Nowelizacja ustawy o IPN umożliwia wyrażenie zgody na publikację danych przez osobę najbliższą zmarłego. Od uzyskania tej zgody odstępuje się, jeżeli od chwili śmierci tej osoby minęło co najmniej 20 lat.(PAP)

Autor: Michał Szukała

szuk/ aszw/