Ludomir Benedyktynowicz z żoną. Fot. Janusz ślęzak (IPN)
Krakowski oddział IPN za 40 tys. zł wyremontował grób rodzinny powstańca styczniowego, artysty malarza Ludomira Benedyktowicza na cmentarzu Rakowickim. W środę (22 stycznia) w 162. rocznicę wybuchu powstania styczniowego odbyła się uroczystość pobłogosławienia grobu.
W wydarzeniu na cmentarzu Rakowickim wzięli udział m.in. prawnukowie Ludomira Benedyktowicza – Anna Miszczyńska z Benedyktowiczów oraz Leszek Benedyktowicz. Grobowiec pobłogosławił ojciec Jerzy Pająk, kapucyn. Wcześniej w siedzibie IPN zaprezentowano obrazy autorstwa powstańca.
„W 162. rocznicę wybuchu powstania styczniowego prezentujemy najnowszą inicjatywę Instytutu Pamięci Narodowej, jaką jest odnowienie grobu Ludomira Benedyktowicza, a także przypominamy o ważnej, a często niedostrzeganej sferze działalności IPN – trosce o miejsca pamięci, zwłaszcza groby wojenne i groby weteranów” – powiedział zastępca dyrektora oddziału IPN w Krakowie Michał Wenklar.
Ludomir Benedyktowicz urodził się 5 sierpnia 1844 r. na Podlasiu. W 1861 r. rozpoczął naukę w Zakładzie Praktyki Leśnej. Gdy był na drugim roku studiów, wybuchło powstanie styczniowe. Wraz z innymi studentami-leśnikami dołączył do oddziałów powstańczych.
Walczył najpierw w oddziale partyzanckim Władysława Cichorskiego ps. Zameczek, a następnie w oddziale „Celnych Strzelców” Władysława Wilkoszewskiego ps. Wirion. Brał udział w walkach pod Mężeninem, Czyżewem, Ostrowem, Feliksowem i Brokiem. 14 marca 1863 r. podczas utarczki z Kozakami pod Feliksowem został ranny w lewą rękę, którą później trzeba było amputować. Ponadto jeden z napastników odciął mu szablą prawą dłoń.
Po wyleczeniu poświęcił się malarstwu. Aby móc malować, przymocował do kikuta specjalną protezę umożliwiającą trzymanie pędzla. Studiował w warszawskiej Szkole Rysunku a następnie na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Tematem jego obrazów jest powstanie styczniowe. Był też pejzażystą i portrecistą. Wydał też kilka tomików poezji.
Po powrocie do Warszawy został aresztowany i osadzony na kilka miesięcy w Cytadeli Warszawskiej. Po zwolnieniu zamieszkał w Krakowie, a pod koniec życia we Lwowie.
W 1918 r., jako powstaniec styczniowy, otrzymał awans na podporucznika Wojska Polskiego oraz odznaczony Orderem Virtuti Militari. Zmarł 1 grudnia 1926 r. we Lwowie. W 1929 r. został ekshumowany i pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Powstanie styczniowe było największym w XIX w. polskim zrywem narodowym. Rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r., gdy Komitet Centralny Narodowy wydał manifest powołujący Tymczasowy Rząd Narodowy. Powstanie pochłonęło kilkadziesiąt tysięcy ofiar i odcisnęło ogromne piętno na dążeniach niepodległościowych następnych pokoleń Polaków.
Po wejściu w życie ustawy o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Ustawa z 22 listopada 2018 r.) Instytut Pamięci Narodowej od 2020 r. wydaje środki finansowe na remonty i budowy grobów weteranów.
W latach 2020-2024 oddział IPN w Krakowie sfinansował wykonanie 19 nowych grobów weteranów oraz remont 12. Wydał na to łącznie 771 tys. zł. Finansuje także wykonanie i remonty grobów wojennych i w 2024 r. na ten cel przeznaczył 100 tys. zł.
IPN systematycznie uzupełnia ewidencję grobów weteranów czyli osób, które prowadziły działalność niepodległościową, ale nie zginęły na wojnie albo na skutek represji okupanta. Natomiast w grobach wojennych (rejestr znajdujący się formalnie pod opieką wojewodów) spoczywają żołnierze i cywile – ofiary działań wojennych.
Rok temu, 22 stycznia 2024 r., na cmentarzu Rakowickim odbyła się uroczystość przy nowym, sfinansowanym przez IPN, nagrobku innego powstańca – Bronisława Kopystyńskiego (1844-1924).
W tym roku krakowski IPN planuje m.in. kompleksową rewitalizację miejsc pamięci na murze kościoła garnizonowego św. Agnieszki w Krakowie (usunięcie propagandowych tablic, wykonanie nowych, renowacja muru); wykonanie tablicy upamiętniającej żołnierzy Armii Krajowej Obwodu Myślenice „Murawa” w Dobczycach; tablicy żołnierzy Inspektoratu AK Miechów, poległych i pomordowanych w latach 1939-1956 w Miechowie oraz tablicy upamiętniającej żołnierzy Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców przy kościele w Nowym Sączu Biegonicach.
Zamierzam również sfinansować nowy nagrobek na grobie wojennym żołnierza AK i podziemia niepodległościowego Mieczysława Adamca, (Skomielna Biała); nowy nagrobek partyzanta podziemia niepodległościowego Józefa Orkisza, (Krościenko nad Dunajcem); remont grobu ofiar niemieckiej pacyfikacji z 1943 r. w Wilkowie, Marszowicach i Luborzycy (Wysiołek Luborzycki); remont nagrobków ofiar niemieckiej pacyfikacji z 1943 r. (przy kaplicy w Dąbrowie Górnej)
W planach IPN są także nowy nagrobek na grobie powstańca listopadowego i styczniowego Józefa Patelskiego (Kraków) oraz remont grobowca powstańca śląskiego Karola Chodkiewicza, (Kraków). A ponadto remont pomnika ofiar zbrodni niemieckiej z 1944 r. w Książu Wielkim i pomnika upamiętniającego akcję żołnierzy AK z 26 czerwca 1944 r. w Szymbarku.(PAP)
bko/ dki/
