Karolina Kaczorowska. Fot. PAP/A. Reszko
Biografia Karoliny Kaczorowskiej, małżonki ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie, uważana jest za symboliczną dla losów jej pokolenia. Po zesłaniu w głąb ZSRS Karolina Kaczorowska przeszła długi szlak, który doprowadził ją do polskiego Londynu, gdzie pracowała na rzecz zachowania polskiej tożsamości.
Karolina Kaczorowska z domu Mariampolska urodziła się 26 września 1930 r. w Stanisławowie (dziś Iwano- Frankiwsk na Ukrainie). Jej ojciec Franciszek Mariampolski tuż po zakończeniu wojny z bolszewikami zakupił na przedmieściach miasta duże gospodarstwo rolne.
W nocy z 9 na 10 lutego 1940 r. wraz z rodziną została wyrzucona z domu i zesłana w głąb ZSRS, do republiki Komi. „Staliśmy się wygnańcami, bo byliśmy Polakami i katolikami. Zostaliśmy skazani na niewyobrażalne cierpienia. Potem był pielgrzymi szlak i gorzki chleb emigrantów” – wspominała w 2012 r. podczas spotkania na Zamku Królewskim w Warszawie promującego jej biografię. Jej starszy brat i ojciec zostali zatrudnieni przy wyrębie tajgi. Wiosną 1940 r. Karolina zapadła na febrę. W tym samym czasie jej ojciec został aresztowany przez NKWD za „głoszenie antysowieckiej propagandy”. Podstawą był donos za wygłoszoną przez niego opinię, że niebawem Niemcy zaatakują ZSRS. Został zesłany do gułagu. Do swojej rodziny powrócił po niemal roku, latem 1941 r., gdy ogłoszono „amnestię” i rozpoczęło się formowanie Armii Andersa. W połowie września wyruszyli na południe Związku Sowieckiego. Jak wspominała Karolina Kaczorowska, udało im się dotrzeć na miejsce dzięki zgromadzonym przez nią i jej matkę zapasom tytoniu, którymi rodzina obdarowywała kierowców ciężarówek podążających na południe. Po wielu tygodniach rodzina dotarła do Buzułuku.
Ewakuacja Armii Andersa – 80. rocznica
Wraz z matką Karolina Kaczorowska znalazła się w grupie ludności cywilnej ewakuowanej z polskim wojskiem formowanym w Związku Sowieckim. W Iranie rozpoczęła naukę w jednej z tamtejszych szkół polskich. Tam zaangażowała się w służbę harcerską. Na czele drużyny stał harcmistrz ZHP Zdzisław Peszkowski, późniejszy kapelan Rodzin Katyńskich. Po kilku miesiącach została przeniesiona do Karaczi w Indiach Brytyjskich, a następnie do Ugandy. Jako jeden z najbardziej wzruszających momentów życia Karolina Kaczorowska wspominała usłyszenie polskiego hymnu po zejściu ze statku, którym dotarła do Ugandy. W „polskiej osadzie” Koja koło Kampali uczęszczała do gimnazjum i liceum.
Pozostała tam do 1948 r. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii wraz z matką po raz pierwszy od 1942 r. spotkały ojca rodziny oraz starszego brata Karoliny – Józefa. Obaj przeszli szlak 2. Korpusu Polskiego. Początkowo rodzina planowała powrót do Polski, ale ostatecznie zdecydowali o pozostaniu w Wielkiej Brytanii. W 1951 r. Józef Mariampolski wyemigrował do Australii.
Ukończyła studia na Uniwersytecie w Londynie. Pracowała następnie jako nauczycielka, poświęciła się również działalności w harcerstwie polskim na uchodźstwie i przy tej okazji poznała przyszłego męża, za którego wyszła 19 lipca 1952 r. Mieli dwoje dzieci: Alicję i Jadwigę Jagodę, doczekali się także pięciorga wnuków.
W 1967 r. decyzją Naczelnej Rady Harcerskiej Ryszard Kaczorowski został przewodniczącym ZHP. Jego żona towarzyszyła mu w czasie działalności na rzecz harcerstwa na kilku kontynentach. Była również nauczycielką języka polskiego i historii w tak zwanych sobotnich szkołach dla polskich dzieci w Londynie. Angażowała się też w życie parafii św. Franciszka z Asyżu w Londynie.
W styczniu 1988 r. prezydent Kazimierz Sabbat wyznaczył Ryszarda Kaczorowskiego „następcą prezydenta na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”. Wiosną 1989 r. członkowie polskich władz na uchodźstwie zakładali, że tempo przemian w Polsce doprowadzi do sytuacji, w której ich misja zakończy się przed zakończeniem kadencji obecnego prezydenta. 19 lipca 1989 r., ok. godz. 20 czasu londyńskiego (21 czasu polskiego) w jednym z londyńskich szpitali zmarł nagle prezydent Sabbat. Informacja o jego śmierci dotarła do Kaczorowskiego tuż po wyjściu z teatru. Spędzał tam wieczór z żoną w rocznicę ślubu.
Karolina Kaczorowska towarzyszyła mu w czasie przysięgi na tzw. Zamku przy Eaton Place 43. Jego przysięga, zgodna z konstytucją RP z 1935 r., nastąpiła tuż po zaprzysiężeniu pierwszego prezydenta PRL Wojciecha Jaruzelskiego. Pełniła funkcję Pierwszej Damy m.in. 15 września 1989 r. na otwarciu III Światowego Zjazdu Wolnych Polaków w Londynie oraz podczas przełomowych londyńskich spotkań prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego z premierem Tadeuszem Mazowieckim w lutym 1990 r., oraz marszałkiem Senatu Andrzejem Stelmachowskim w listopadzie 1990 r. W grudniu tego samego roku wraz z mężem, pierwszy raz po pięćdziesięciu latach, przybyła do Polski na uroczystość przekazania insygniów władzy nowo wybranemu prezydentowi elektowi Lechowi Wałęsie. Wieczorem 22 grudnia 1990 r. na Zamku Królewskim w Warszawie jej mąż zakończył misję władz na uchodźstwie.
W kolejnych latach towarzyszyła mężowi w czasie licznych podróży do Polski i skupisk polskiej emigracji na całym świecie. Zdecydowali się na pozostanie w Wielkiej Brytanii, choć od 1998 r. posiadali mieszkanie na warszawskim Mokotowie. „To zawsze będzie mój dom, moja Ojczyzna, moja Polska” – podkreślała Karolina Kaczorowska.
W Wlk. Brytanii pożegnano ostatnią Pierwszą Damę RP na Uchodźstwie Karolinę Kaczorowską
10 kwietnia 2010 r. razem z mężem miała wziąć udział w obchodach siedemdziesiątej rocznicy zbrodni katyńskiej, jednak z powodu choroby zrezygnowała z uczestnictwa w podróży. Ryszard Kaczorowski zginął pod Smoleńskiem. Został pochowany w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej. Podczas ponownego pogrzebu, dokonanego po właściwej identyfikacji ciała prezydenta, wraz z rodziną Karolina Kaczorowska złożyła w jego trumnie skałę z Monte Cassino, ziemię z Polski, lasu katyńskiego oraz ogrodu londyńskiego domu rodziny Kaczorowskich.
Po śmierci męża Karolina Kaczorowska dbała o upamiętnienie ostatniego prezydenta II RP, a także losów ich pokolenia, którego przedstawiciele przeszli szlak Armii Andersa, oraz uchodźców, którzy wyrwali się z nieludzkiej ziemi. 18 września 2010 r. tablicę upamiętniającą Ryszarda Kaczorowskiego odsłoniła na kamienicy, w której znajdowało się ich warszawskie mieszkanie. Wiele pamiątek po mężu przekazała otwartemu w 2011 r. w Bibliotece Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku Gabinetowi Prezydenta Kaczorowskiego, który prezentuje jego działalność. W listopadzie 2018 r. otwarto tam wystawę opowiadającą o jej życiu.
6 września 2012 r. w Białymstoku, podczas XII Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru, Karolina Kaczorowska została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za „wybitne zasługi w kształtowaniu moralnej i patriotycznej postawy młodzieży w kraju i za granicą i za ofiarną działalność publiczną”. W tym samym roku ukazała się książka Iwony Walentynowicz „Prezydentowa Karolina Kaczorowska. Stanisławów–Sybir – Afryka –Londyn”. „Książka mówi nie tylko o mnie, ale o losach całego pokolenia” – zwróciła uwagę Karolina Kaczorowska podczas premiery publikacji.
Od śmierci prezydenta Kaczorowskiego była honorowym patronem, wspieranego przez męża, Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej. W 2016 r. została powołana do Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przy szefie Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, w której reprezentowała środowiska emigracyjne. W ostatnich latach życia, ze względu na stan zdrowia, zrezygnowała z podróży.
J. J. Kasprzyk: pogrzebem Karoliny Kaczorowskiej zamykamy, w sensie instytucjonalnym, historię II RP
Karolina Kaczorowska zmarła 21 sierpnia 2021 r. w Londynie. „Była jedną z tych dzielnych Polek, które pomimo trudnych warunków i ograniczonych środków działania na obczyźnie, zawsze wierne wartościom patriotycznym niestrudzenie niosły etos Niepodległej. Swoją postawą i działalnością zaskarbiła sobie najwyższe uznanie w środowisku Polonii brytyjskiej” – napisał prezydent RP Andrzej Duda w przesłaniu, które odczytał w trakcie mszy żałobnej w londyńskim kościele św. Franciszka z Asyżu konsul generalny RP Mateusz Stąsiek. Zostanie pochowana u boku męża w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie. (PAP)
Michał Szukała
szuk/ skp/
