Gmach Sejmu Śląskiego. Źródło: pl.wikipedia.org
Konkurs dla uczniów na przygotowanie wideoblogów poświęconych wybranym posłom lub posłankom na Sejm Śląski II Rzeczypospolitej ogłosił katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej. To element obchodów przypadającej w tym roku 100. rocznicy włączenia części Górnego Śląska do Polski.
"Rocznica włączenia części Górnego Śląska do Polski jest doskonałą okazją do pogłębienia wiedzy na temat funkcjonowania województwa śląskiego w II Rzeczypospolitej" – napisała w rozesłanej w środę informacji Monika Kobylańska z katowickiego IPN.
Jak wyjaśniła, celem konkursu jest m.in. popularyzacja sylwetek posłów i posłanek na Sejm Śląski II RP, a także upowszechnienie wiedzy na temat funkcjonowania woj. śląskiego w dwudziestoleciu międzywojennym, ze szczególnym uwzględnieniem toczącego się w nim życia politycznego.
Powrót Górnego Śląska do Polski w 1922 roku
Konkurs jest adresowany do uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych. Zadaniem jest przygotowanie vloga (wideobloga), poświęconego wybranemu posłowi lub posłance na Sejm Śląski II RP. Prace wraz z wymaganymi dokumentami należy przesłać do 20 lutego 2023 r. pocztą tradycyjną na adres katowickiego oddziału IPN.
Część Górnego Śląska, która została objęta przez Polskę w wyniku plebiscytu i III powstania śląskiego z 1921 r., faktycznie została przejęta przez polską administrację w czerwcu 1922 r. Wydarzenie to wieńczyło kilkuletni okres zmagań dyplomatycznych i militarnych o sporny region, w których stronami była odrodzona Polska i pokonane w I wojnie światowej Niemcy.
Do głosowania za Polską w plebiscycie dotyczącym powojennej przynależności części Górnego Śląska, który na podstawie traktatu wersalskiego odbył się w marcu 1921 r., miała zachęcić Górnoślązaków perspektywa podmiotowości związanej z autonomią przyszłego woj. śląskiego.
Autonomia przedwojennego Województwa Śląskiego została ustanowiona na mocy ustawy konstytucyjnej Sejmu Ustawodawczego pod nazwą Statut Organiczny Województwa Śląskiego z 15 lipca 1920 r. Była to pierwsza w II Rzeczypospolitej ustawa konstytucyjna – uchwalona jeszcze przed Konstytucją dla całej Polski.
Statut Organiczny był odpowiedzią na ówczesną ustawę pruskiego landtagu dotyczącą poszerzenia samorządu prowincjonalnego - pomysł na uruchomienie podobnej ścieżki prawnej miał podsunąć Wojciech Korfanty. Statut Organiczny nadawał woj. śląskiemu autonomię w wielu dziedzinach życia. Na jego mocy m.in. powołano regionalny parlament - Sejm Śląski, uchwalający własny budżet, który zasilał Skarb Śląski. Wpływała do niego większa część pobieranych w regionie podatków.
III Powstanie Śląskie
Tekst Statutu zawierał 45 artykułów. Podczas prac nad nimi dążono do zachowania równowagi między samorządnością regionu a zwierzchnictwem władzy państwowej. Przykładem był rodzaj śląskiego minirządu, Śląska Rada Wojewódzka, w której skład wchodziło dwóch przedstawicieli rządu państwowego: wojewoda i wicewojewoda oraz pięciu członków corocznie wybieranych przez Sejm Śląski.
Sam Sejm Śląski, do którego pierwsze wybory odbyły się 24 września 2022 r., pochodził z wyborów powszechnych, bezpośrednich, równych, tajnych i stosunkowych, które formalnie miały być ogłaszane co pięć lat (w rzeczywistości jednak długość kolejnych kadencji mocno różniła się od siebie).
Sejm Śląski miał władzę legislacyjną w zakresie szkolnictwa, policji, wód, organizacji administracji wojewódzkiej i samorządu. Poza jego kompetencjami leżały sprawy wojskowe i polityka zagraniczna. Dysponował uprawnieniami kontrolnymi - służyły temu interpelacje poselskie - oraz elekcyjnymi (wybór członków Śląskiej Rady Wojewódzkiej).
Najważniejszym zadaniem Sejmu Śląskiego było tworzenie ustaw. Mógł on kształtować stan prawny zarówno w kwestiach rzutujących na codzienną egzystencję mieszkańców woj. śląskiego (np. problematyka języka urzędowego, szkolnictwa, życia religijnego), jak i czysto technicznych, niewywołujących istotnego rezonansu społecznego - np. polowania, zwalczanie żebractwa.
Kwestia, czy ustawodawstwo śląskie powinno być niezależne od władz centralnych, czy też w jakiś sposób powinno im podlegać, budziła spory. Ostatecznie marszałek wysyłał ustawy wojewodzie, który zarządzał ogłoszenie w dzienniku ustaw śląskich. W całym okresie działania Sejm Śląski uchwalił ok. 500 własnych ustaw.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ aszw/
