Ekspozycja podczas uroczystości upamiętnienia 80. rocznicy utworzenia podobozu Jawischowitz, który należał do kompleksu KL Auschwitz. Brzeszcze, 15.08.2022. Fot. PAP/T. Wiktor
Lekcję internetową poświęconą podobozom kompleksu Auschwitz udostępniło Muzeum Auschwitz – podają służby prasowe Miejsca Pamięci w Oświęcimiu. Istniało ich ponad 40. Rozsiane były zarówno blisko niemieckiego obozu, jak i dalej – głównie na Śląsku.
Paweł Sawicki z biura prasowego muzeum podkreślił, że w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych praca więźniów była nieodłącznym elementem ich obozowej egzystencji. „Pracować musiał każdy. Przydatność do wykonywania przydzielanych zadań, zwykle znacznie ponad siły i zdrowie, decydowała o dalszym losie, a nawet życiu” – wskazał.
Dr Piotr Setkiewicz, szef centrum badań muzeum i autor lekcji internetowej, podał, że w początkowym okresie istnienia KL Auschwitz władze SS nie przewidywały zakwaterowywania na stałe poza obozem wydzielonych oddziałów roboczych. Więźniowie pracowali wówczas albo w samym KL Auschwitz I przy budowie nowych bloków mieszkalnych, albo na terenie bezpośrednio do niego przylegającym: w barakach warsztatowych, magazynach, składach i przy rozładunku wagonów na pobliskiej bocznicy kolejowej.
„Omawiane są oddzielnie podobozy rolne, leśne, przemysłowe, wraz ze szczególną rolą podobozu Auschwitz III-Monowitz, a także inne, jak sformowany we wrześniu 1944 roku tzw. SS Bauzug/Eisenbahnbaubrigade, +mobilny podobóz+, który zajmował się odgruzowywaniem ulic i zabudowań fabrycznych zbombardowanych miast niemieckich” – powiedziała Agnieszka Juskowiak-Sawicka.
„Dopiero od końca 1940 roku komanda więźniów stopniowo zaczęto zatrudniać w bardziej odległych lokalizacjach: przy burzeniu domów należących do wysiedlanych z przedmieścia Zasola Polaków, później synagogi i innych domów w prawobrzeżnej części Oświęcimia, przy budowie dróg, umacnianiu wałów przeciwpowodziowych, niekiedy też w rzeźni miejskiej, w tartaku, itd. Wszystkie te zajęcia nie wymagały jednak przenoszenia tam więźniów na dłużej i pozostawiania w wyodrębnionych, strzeżonych kwaterach na noc” – napisał Setkiewicz.
Zdaniem historyka, potrzeba istnienia stałych grup roboczych poza teren obozu pojawiła się wraz z wykrystalizowaniem się w końcu 1940 roku idei zagospodarowania przez SS ziem odebranych polskim chłopom w obrębie tzw. Strefy Interesów KL Auschwitz.
Agnieszka Juskowiak-Sawicka, kierująca e-learningiem w Międzynarodowym Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Muzeum Auschwitz, zaznaczyła, że w treści lekcji widoczny jest wyraźny podział podobozów ze względu na ich charakter. „Omawiane są oddzielnie podobozy rolne, leśne, przemysłowe, wraz ze szczególną rolą podobozu Auschwitz III-Monowitz, a także inne, jak sformowany we wrześniu 1944 roku tzw. SS Bauzug/Eisenbahnbaubrigade, +mobilny podobóz+, który zajmował się odgruzowywaniem ulic i zabudowań fabrycznych zbombardowanych miast niemieckich” – powiedziała.
KL Auschwitz i podobozy
Podobozów w kompleksie Auschwitz istniało w sumie ponad 40.
Lekcja opowiada również o warunkach bytowych i zatrudnienia więźniów w podobozach, a także o sytuacji w momencie rozpoczęcia ewakuacji kompleksu obozowego Auschwitz, w połowie stycznia 1945 roku.
„Więźniowie podobozów wyruszyli w marsze ewakuacyjne albo dołączając do kolumn maszerujących z obozów Auschwitz i Birkenau do Wodzisławia Śląskiego, albo do więźniów z Monowic idących trasą przez Mikołów do Gliwic. W najlepszej sytuacji znaleźli się więźniowie z podobozów w Czechach, których w ogóle nie ewakuowano, oraz tam – jak z podobozów w Gliwicach – skąd możliwy był bezpośredni transport kolejowy. Prawdziwa gehenna stała się natomiast udziałem tysięcy więźniów z podobozu Neu-Dachs w Jaworznie, którzy pieszo musieli pokonać trasę przez Chorzów, Bytom, Gliwice do podobozu Blechhammer, a stamtąd do KL Gross-Rosen” – napisał Piotr Setkiewicz.
Lekcja w języku polskim jest dostępna pod adresem: https://lekcja.auschwitz.org/podobozy_PL/, a w angielskim: https://lekcja.auschwitz.org/podobozy_EN/.
Międzynarodowe Centrum prowadzi wszystkie działania edukacyjne Muzeum Auschwitz. Są to studia, seminaria, konferencje, pobyty studyjne, wykłady, warsztaty i prezentacje multimedialne.
Muzeum Auschwitz jest pionierem e-learningu w instytucjach tego typu w Polsce. Pierwszą lekcje, przybliżającą historię obozu opublikowało w 2012 r.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Do obozu deportowali też ok. 150 tys. Polaków, z których blisko połowa nie przeżyła. W Auschwitz ginęli też Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)
Autor: Marek Szafrański
szf/
