Muzeum Auschwitz: wirtualna lekcja o zatrudnieniu więźniów w obozie

Autorem lekcji jest dr Piotr Setkiewicz, szef centrum badań w Miejscu Pamięci Auschwitz.

Zdaniem Agnieszki Juskowiak-Sawickiej z MCEAH lekcja została podzielona na rozdziały dotyczące między innymi specyfiki komand roboczych – zarówno tych nazywanych „złymi”, jak i „dobrymi”, czasu, w jakim pracować musieli więźniowie, śmiertelności więźniów spowodowanych ciężką pracą, próbie zwiększenia efektywności zatrudnienia, a także korzyściom finansowym, jakie SS czerpała z wykorzystania siły roboczej.

Autor lekcji wskazał, że na samym początku istnienia obozu praca więźniów była tematem nieistotnym. „Późną jesienią 1939 roku, czyli w chwili rozpoczęcia przez SS rozmów z władzami wojskowymi w sprawie utworzenia na terenie byłych polskich koszar w Oświęcimiu >>obozu kwarantanny<<, kwestia zatrudnienia więźniów nie odgrywała właściwie żadnej roli. (…) Osadzeni Polacy mieli w nim przebywać jedynie tymczasowo, aż do momentu pojawienia się możliwości transportu i zakwaterowania w innych obozach koncentracyjnych w Niemczech” – można przeczytać na stronie Muzeum Auschwitz.

Szybko stało się jednak jasne, że Auschwitz nie będzie obozem tymczasowym, a niewolnicza praca ma być ważnym elementem jego funkcjonowania. Z jednej strony miała być narzędziem terroru, a z drugiej - przynosić zyski SS.

Z pracy więźniów korzystał niemiecki przemysł. Firmy prywatne i państwowe w latach 1940-1944 zapłaciły za pracę więźniów Auschwitz około 60 mln marek. Początkowo oczekiwały dostarczenia przez obóz głównie pomocników do kopania fundamentów budynków, pogłębiania rowów, budowy dróg czy bocznic. Z biegiem czasu okazało się, że do wykonywania niektórych zadań potrzebni będą także fachowcy.

Wielu więźniów wyrażało przekonanie, że praca w obozach była narzędziem zagłady. „Z analizy oficjalnych enuncjacji przywódców III Rzeszy na temat pracy jako czynnika zniszczenia wynika, że wypowiadali się w tej kwestii z rzadka i raczej w kontekście z góry akceptowanej ewentualności. Podczas konferencji w Wannsee szef RSHA (Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy - PAP) Reinhard Heydrich dał słuchaczom do zrozumienia, że z takim to skutkiem zatrudnienia Żydów przy budowie dróg na Wschodzie należy się liczyć i że będzie to właściwie stan nie tylko do przewidzenia, ale i ze wszech miar pożądany” – napisał Setkiewicz.

Od wiosny 1942 r. KL Auschwitz pełnił jednocześnie funkcję obozu koncentracyjnego oraz ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów. Z tego względu - w przeciwieństwie do innych ośrodków zagłady - istniała w nim procedura selekcji deportowanych na śmierć Żydów. W jej wyniku około 20 procent ofiar żydowskich przeznaczonych na śmierć otrzymywało krótkie odroczenie swojego losu i była kierowana do niewolniczej pracy. Jak jednak podkreślił Setkiewicz, zyski nie miały prymatu nad ideologią, która zakładała wymordowanie Żydów.

Jeżeli chodzi o warunki pracy, to ogromną większość więźniów kierowano do ciężkich robót. W takich komandach szybko tracili siły, chorowali, odnosili rany lub byli bici przez kapo lub esesmanów. Najgorszym z nich była karna kompania.

Lekcja w języku polskim jest dostępna pod adresem: https://lekcja.auschwitz.org/praca_pl/, a w angielskim: https://lekcja.auschwitz.org/praca_en/.

Międzynarodowe Centrum prowadzi wszystkie działania edukacyjne Muzeum Auschwitz.

Muzeum Auschwitz jest pionierem e-learningu w instytucjach tego typu w Polsce. Pierwszą lekcje przybliżającą historię obozu opublikowało w 2012 roku.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Do obozu deportowali też około 150 tys. Polaków, z których blisko połowa nie przeżyła. W Auschwitz ginęli też Romowie, jeńcy sowieccy i osoby innej narodowości. (PAP)

szf/ miś/