Kornel Morawiecki. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski
Czesław Kiszczak, Józef Światło, Grzegorz Piotrowski – wpisy o tych i wielu innych ludziach służb PRL znajdują się w uaktualnionych katalogach Biura Lustracyjnego IPN. Trafiły też tam dane o dawnych działaczach opozycji, rozpracowywanych przez SB, m.in. o Kornelu Morawieckim, Janie Olszewskim czy Stanisławie Pyjasie.
Katalogi wraz z informacjami o osobach, które ich dotyczą, znajdują się na stronie https://katalog.bip.ipn.gov.pl/. Towarzyszy im opracowanie wraz ze słownikiem terminów, które pozwalają zorientować się w pracy operacyjnej służb PRL oraz ich dokumentacji. Co miesiąc - jak oszacowało biuro w sprawozdaniu za 2020 r. - katalogi przeglądało nawet do 150 tys. osób, co wskazuje na wysoki poziom zainteresowania opinii publicznej tą częścią działalności IPN. Katalogi te są systematycznie uzupełniane o nowe wpisy lub uaktualniane.
Obecnie w trzech katalogach tematycznych, pomijając katalog osób pełniących funkcje publiczne - jak dowiedziała się w tym tygodniu PAP w Biurze Lustracyjnym IPN - opublikowano dane dotyczące ponad 147,8 tys. osób.
Obecnie w trzech katalogach tematycznych, pomijając katalog osób pełniących funkcje publiczne - jak dowiedziała się w tym tygodniu PAP w Biurze Lustracyjnym IPN - opublikowano dane dotyczące ponad 147,8 tys. osób; biuro przedstawiło też informacje o niektórych najważniejszych - nowych lub w ostatnich miesiącach uaktualnionych - wpisach, które dotyczą zarówno ludzi służb PRL, jak i działaczy opozycji antykomunistycznej, rozpracowywanych przez Służbę Bezpieczeństwa.
Józef Światło
"Katalog osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa państwa stanowi przede wszystkim wyraz uznania dla osób, które sprzeciwiały się działaniom totalitarnego państwa komunistycznego, polegającym na zwalczeniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, kościołów i związków wyznaniowych oraz na łamaniu praw człowieka i obywatela" - przekazał PAP dyrektor Biura Lustracyjnego IPN prok. Jarosław Skrok.
"Katalog ten ma ponadto walor informacyjno-historyczny, wskazując z jednej strony na skalę inwigilacji i represji stosowanych wobec obywateli, zaś z drugiej strony na siłę i skalę oporu społecznego wobec działań totalitarnych. Na podkreślenie zasługuje, że w katalogu tym uhonorowano osoby o różnym stopniu zaangażowania w działania opozycji antykomunistycznej o niepodległy byt państwa polskiego oraz prawa człowieka w latach 1944-1990" - dodał.
Biuro Lustracyjne IPN prowadzi cztery katalogi, w pierwszej kolejności to katalog osób zajmujących kierownicze stanowiska partyjne i państwowe w PRL-u. W katalogu tym znajdują się wpisy o przywódcach Polski Ludowej m.in. Bolesławie Bierucie, Władysławie Gomułce czy Wojciechu Jaruzelskim, ale też o politykach, którzy należeli do PZPR i są aktywni w życiu publicznym do tej pory, m.in. o Leszku Millerze czy o Dariuszu Rosatim. Pracę nad tym katalogiem, który zawiera informacje o 31 tysiącach 400 osobach, prowadzone są głównie w archiwach państwowych, a we wpisach podawany jest krótki przebieg danej kariery partyjnej.
"Katalog funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa oraz katalog +kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych+ spełnia niezwykle istotną funkcję informacyjno-historyczną, a także naukową pozwalającą rozpoznać i odtworzyć struktury cywilnych i wojskowych organów bezpieczeństwa państwa, metody ich działania jak też strukturę partyjną i państwową PRL" - wyjaśnił prok. Skrok.
Kolejny katalog dotyczy funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa PRL - to dane dotyczące służby lub pracy w aparacie bezpieczeństwa osób, które były funkcjonariuszami, pracownikami bądź żołnierzami cywilnych i wojskowych organów bezpieczeństwa państwa takich jak SB czy Wojskowa Służba Wewnętrzna. W ubiegłym roku w katalogu tym pojawiły się wpisy dotyczące takich osób jak szef MSW w latach 80. Czesław Kiszczak czy Józef Światło, który na początku lat 50. był wiceszefem osławionego X Departamentu MBP, a po ucieczce na Zachód występował od 1954 r. w Radiu Wolna Europa, demaskując stalinowski aparat władzy.
Prof. W. Polak: bez wątpienia Kiszczak i Jaruzelski wiedzieli o planach porwania ks. Popiełuszki
W katalogu tym, który obecnie zawiera informacje o ponad 99,4 tys. osobach, można też zapoznać się z informacją o Grzegorzu Piotrowskim - jednym z morderców ks. Jerzego Popiełuszki, duszpasterza ludzi pracy i kapelana Solidarności. "Kpt. Grzegorz Piotrowski w dniu 19 bm. samowolnie oddalił się ze służby i dopuścił się przestępstwa uprowadzenia osoby ks. Jerzego Popiełuszki. Potwierdza to śledztwo prowadzone przez Biuro Śledcze MSW" - czytamy we wpisie, w którym przytoczno fragment wniosku personalnego z 28 października 1984 r. podpisanego przez dyrektora Departamentu IV MSW gen. bryg. Zenona Płatka.
"Katalog funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa oraz katalog +kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych+ spełnia niezwykle istotną funkcję informacyjno-historyczną, a także naukową pozwalającą rozpoznać i odtworzyć struktury cywilnych i wojskowych organów bezpieczeństwa państwa, metody ich działania jak też strukturę partyjną i państwową PRL" - wyjaśnił prok. Skrok.
"Katalog osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa państwa stanowi przede wszystkim wyraz uznania dla osób, które sprzeciwiały się działaniom totalitarnego państwa komunistycznego, polegającym na zwalczeniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, kościołów i związków wyznaniowych oraz na łamaniu praw człowieka i obywatela" - przekazał PAP dyrektor Biura Lustracyjnego IPN.
Bardzo ważnym z punktu widzenia Biura Lustracyjnego IPN jest tzw. katalog osób rozpracowywanych przez organa bezpieczeństwa państwa komunistycznego, będący formą upamiętnienia tych osób, które walczyły w PRL-u o suwerenną Polskę; w katalogu tym, zawierającym obecnie dane prawie 17 tys. osób i stale uzupełnianym, znajdują się informacje zarówno o kluczowych opozycjonistach PRL-u, jak i o osobach, które nie są powszechne znane z działalności opozycyjnej.
Biuro Lustracyjne IPN zwraca uwagę, że katalog ten dotyczy "osób, wobec których zachowały się dokumenty świadczące o tym, że organy bezpieczeństwa państwa zbierały o nich informacje na podstawie celowo gromadzonych danych, w tym w sposób tajny, a wobec osób tych nie stwierdzono istnienia dokumentów świadczących, że były pracownikami, funkcjonariuszami i żołnierzami organów bezpieczeństwa państwa lub współpracowały z organami bezpieczeństwa państwa".
Dr Tomasz Łabuszewski: Witold Pilecki nie poszedł na układ z bezpieką
Wśród osób, o których wpisy w tym katalogu pojawiły się w ubiegłym roku, są m.in. Kornel Morawiecki, Jan Olszewski czy Stanisław Pyjas, ale również bohater z lat II wojny światowej Witold Pilecki, oficer ZWZ-AK, dobrowolny więzień Auschwitz i autor raportów o Holokauście, także powstaniec warszawski.
Poza katalogami "historycznymi" Biuro Lustracyjne IPN - przyjmujące oświadczenia lustracyjne i analizujące je na potrzeby postępowań lustracyjnych - prowadzi również katalog osób pełniących obecnie najważniejsze funkcje publiczne w państwie. Katalog ten, z danymi 5200 osób, pozwala sprawdzić informacje o obecnych urzędnikach państwa - od prezydenta, marszałków Sejmu i Senatu, szefa rządu wraz z podległymi mu ministrami, poprzez np. sędziów Sądu Najwyższego czy Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego aż po wójtów, burmistrzów i prezydentów polskich miast. Oświadczenia lustracyjne muszą składać ci urzędnicy, którzy urodzili się przed 1 sierpnia 1972 r., a więc były dorosłe w okresie trwania PRL.
"W odniesieniu do tej grupy Biuro Lustracyjne IPN ma obowiązek niezwłocznego przeprowadzenia czynności prokuratorskich, związanych z weryfikacją prawdziwości oświadczeń lustracyjnych. Jest to związane z koniecznością zapewnienia obsady ważnych dla funkcjonowania państwa funkcji publicznych, przez osoby, które złożyły prawdziwe oświadczenia lustracyjne" - przypomniał prok. Skrok.
Poza katalogami "historycznymi" Biuro Lustracyjne IPN - przyjmujące oświadczenia lustracyjne i analizujące je na potrzeby postępowań lustracyjnych - prowadzi również katalog osób pełniących obecnie najważniejsze funkcje publiczne w państwie. Katalog ten, z danymi 5200 osób, pozwala sprawdzić informacje o obecnych urzędnikach państwa.
"W mojej ocenie katalog ten jest bardzo ważnym instrumentem, zapewniającym z jednej strony kontrolę prawdziwości oświadczeń lustracyjnych osób piastujących aktualnie najważniejsze funkcje publiczne, z drugiej zaś strony - poprzez publikację danych w BIP - realizowane są konstytucyjne gwarancje zapewniające obywatelom prawo do informacji w tym zakresie" - dodał szef Biura Lustracyjnego IPN.
W ostatnich miesiącach pojawiły się w tym katalogu aktualizacje wpisów, z których jeden dotyczy np. obecnego senatora Porozumienia, członka klubu PiS Józefa Zająca, zarejestrowanego w latach 80. jako tajny współpracownik SB o pseudonimie Krzysztof. Biuro Lustracyjne IPN podało, że Józef Zając w swoim oświadczeniu lustracyjnym z 2008 r. ujawnił, że był współpracownikiem służb PRL-u, i prokurator IPN zdecydował o pozostawieniu sprawy bez dalszego biegu wobec faktu, że Zając nie jest kłamcą lustracyjnym. Aktualizacja wpisu w tej sprawie dotyczy m.in. doniesień TW "Krzysztofa" w aktach spraw operacyjnego sprawdzenia o kryptonimach "Beryl" i "Agat". Przed tą aktualizacją wpis dotyczący Józefa Zająca zawierał jedynie informację o aktach paszportowych.
Inne przykłady osób, których dotyczą nowe wpisy z katalogu osób pełniących obecnie funkcje publiczne, to np. Leszek Celej w związku z objęciem przez niego w 2020 r. funkcji członka zarządu powiatu w Mińsku Mazowieckim (Celej był osobą rozpracowywaną przez służby PRL-u) czy Henryk Kryk, który z kolei od października ub.r. pełni funkcję członka zarządu powiatu konińskiego, a w latach 80. był rejestrowany jako tajny współpracownik SB.
Norbert Nowotnik (PAP)
nno/ skp /
