Historycy IPN, pracownicy muzeów i przedstawiciele uczelni wezmą udział w rozpoczynającej się w środę w Gliwicach trzydniowej konferencji naukowej pt. „Rok 1920 na Górnym Śląsku”. Uczestnicy omówią sytuację tym regionie w czasach, gdy ważyły się losy jego przynależności państwowej.
Ze względu na sytuację epidemiologiczną wystąpienia uczestników zostaną upublicznione w internecie w trzech blokach - od środy do piątku o godz. 18. Link zostanie zamieszczony na stronie Muzeum w Gliwicach oraz Oddziału IPN w Katowicach Transmisja na kanale Muzeum w Gliwicach na YouTube.
Wystąpienia prelegentów będą poświęcone m.in. publikacjom w polskiej i zagranicznej prasie na temat wydarzeń na Górnym Śląsku sprzed stu lat, przebiegowi drugiego powstania śląskiego w wybranych miastach i powiatach, a także raz sytuacji ewangelików na Górnym Śląsku czy obchodom rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja na Górnym Śląsku.
Jak przypominają przedstawiciele IPN, rok 1920 rozpoczął się istotnymi dla Górnego Śląska wydarzeniami. 10 stycznia został ratyfikowany i wszedł w życie traktat wersalski. Jego artykuł 88 stanowił o przeprowadzeniu plebiscytu, w którym mieszkańcy mieli wypowiedzieć się, czy chcą przyłączenia regionu do Polski, czy pozostania w Niemczech.
Niemiecka administracja państwowa oraz siły wojskowe zostały wycofane z wytyczonego w traktacie obszaru plebiscytowego. Władzę zwierzchnią objęła rezydująca w Opolu Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska. Jej zbrojnym ramieniem był kontyngent wojskowy złożony z oddziałów francuskich, włoskich, a później także brytyjskich. Utworzone zostały komisariaty plebiscytowe – polski i niemiecki, zaczęła działać machina propagandowa zabiegająca o głosy Górnoślązaków. Dodatkowo sytuację komplikowały czechosłowackie roszczenia wobec części Ziemi Raciborskiej (Ziemi Hulczyńskiej).
„Toczące się wówczas procesy i wydarzenia im towarzyszące często miały dramatyczny przebieg. To czas politycznego wrzenia, gospodarczego i ekonomicznego kryzysu, niepokojów społecznych i powszechnego terroru oraz bandytyzmu, których geneza sięga roku 1918, a nawet wcześniejszych lat. Absorbowały one zarówno polską, jak i niemiecką, ale też i światową opinię publiczną. To moment, w którym region stanął w centrum jej uwagi” – przypomina IPN.
Organizatorami konferencji są Muzeum w Gliwicach oraz Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach i Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Katowicach.
Sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, decydowała się w latach 1919-21. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. wzmogło działający tam polski ruch narodowy, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko. Walka o wpływy narodowe skutkowała m.in. trzema powstaniami śląskimi w latach 1919-21.
Zorganizowany w celu wyznaczenia nowych granic plebiscyt na Śląsku odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. Wobec ściągnięcia z Niemiec blisko 200 tys. emigrantów, głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością i stanowili 40,3 proc.
Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Jednak po III powstaniu śląskim zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ dki/
