Tablica poświęcona obronie Płocka w czasie wojny polsko-bolszewickiej, fot. PAP/Sz. Łabiński
Powstanie film dokumentalny o obronie Płocka (Mazowieckie) przed armią bolszewicką w sierpniu 1920 r. Będzie to pierwsza filmowa monografia poświęcona wydarzeniom, za które miasto marszałek Józef Piłsudski odznaczył Krzyżem Walecznych. Dokument emitowany będzie m.in. w TVP Polonia i TVP Historia.
Autorami scenariusza filmu „Płock 1920” są dr Jan Tarczyński i Leszek Wiśniewski, który jest również reżyserem dokumentu. Producentem jest Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie - przekazał w piątek płocki Urząd Miasta, informując o przedsięwzięciu.
Jak zapowiedziano w informacji, ekipa filmowa będzie realizować zdjęcia w Płocku od 17 do 22 czerwca, natomiast premierę filmu na antenie TVP Polonia przewidziano na sierpień, przy czym jego emisja planowana jest także na antenach TVP Historia oraz Ośrodków Regionalnych TVP.
„Dokument ten będzie pierwszą filmową monografią poświęconą obronie Płocka przed bolszewikami w 1920 r.” - podkreślił płocki Urząd Miasta, dodając jednocześnie, że film opowiadał będzie „o dramatycznych wydarzeniach” w Płocku w dniach od 18 do 19 sierpnia 1920 r. „na tle ówczesnej sytuacji wojennej”.
Jak zaznaczono w informacji, w dokumencie ukazane zostanie „szczególne zaangażowanie ludności cywilnej w obronę miasta, zwłaszcza młodzieży płockiej i pełnej poświęcenia postawie kobiet”.
„Akcja rozgrywać się będzie w miejscach wydarzeń i ich upamiętnienia, w plenerach Płocka i okolic. Uzupełnieniem opowieści narratora i ekspertów, historyków będą inscenizacje walk, filmowe materiały archiwalne i bogata ikonografia” - wyjaśnił płocki Urząd Miasta.
Konsultację historyczną związaną z filmem powierzono prof. Januszowi Odziemkowskiemu i prof. Tadeuszowi Kondrackiemu, a także płockim historykom, dr Magdalenie Bilskiej-Ciećwierz oraz dr Grzegorzowi Gołębiewskiemu. Dokument powstanie przy zaangażowaniu Urzędu Miasta Płocka oraz we współpracy z Towarzystwem Naukowym Płockim i Muzeum Mazowieckim w Płocku.
Armia bolszewicka, chcąc sforsować Wisłę i dostać się na tyły wojsk polskich, wychodząc na przedpola Warszawy od zachodu, zaatakowała Płock 18 sierpnia 1920 r. Głównymi siłami natarcia, liczącymi w sumie ok. 3,5 tys. żołnierzy, był 3 Korpus Kawalerii Gaj-Chana. Do obrony miasta, w którym stacjonowały trzy bataliony piechoty i szwadron Jazdy Tatarskiej, łącznie ok. 1,2 żołnierzy Wojska Polskiego, stanęła ludność cywilna, w tym kobiety i dzieci.
Obroną, w tym przyczółku mostu na Wiśle, kierowali mjr Janusz Mościcki i kpt. Albert de Bure, Francuz, żołnierz armii gen. Józefa Hallera.
Walka o miasto trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono barykady. Pozycje bolszewików ostrzeliwały z rzeki okręty Minister, Wawel i Stefan Batory należące do Flotylli Wiślanej. W zajętej części Płocka bolszewicy dopuszczali się mordów, gwałtów i rabunków, w tym na ludności żydowskiej. W walkach zginęło 250 obrońców miasta, w tym 100 cywilów, a 400 zostało rannych. Ponad 300 żołnierzy i cywilów trafiło do niewoli. Większość z nich, w tym 22. pacjentów Szpitala Garnizonowego, została rozstrzelana przez bolszewików. Najmłodszym poległym był 14-letni harcerz Antolek Gradowski.
Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców Płocka różnych narodowości i wyznań atak armii bolszewickiej na miasto i przyczółek mostu na Wiśle odparto.
Kilka miesięcy później, w kwietniu 1921 r., marszałek Józef Piłsudski uhonorował Płock i jego obrońców najwyższymi wojskowymi odznaczeniami. Krzyżami Virtuti Militari odznaczył 15 oficerów, a 64 innych żołnierzy oraz cywilów Krzyżami Walecznych. Wśród nich byli m.in. harcerze: czterokrotnie ranny w walkach 14-letni Józef Kaczmarski i 12-letni Tadeusz Jeziorowski - obaj zginęli we wrześniu 1939 r. Pośmiertnie odznaczony został także Antolek Gradowski.
Jednym z odznaczonych Krzyżem Walecznych był także por. Iskander Achmatowicz, dowodzący szwadronem Tatarskiego Pułku Ułanów im. płk Mustafy Achmatowicza. Utworzony w 1919 r. przez polskich Tatarów pułk, nazywany Jazdą Tatarską, liczący ponad 400 ułanów, walczył z bolszewikami w rejonie Trzepowa pod Płockiem oraz na ulicach miasta. W zaciętych bojach pułk stracił większość żołnierzy.
W 100-lecie obrony Płocka rok 2020 obchodzony była tam pod hasłem: „Płock miasto Bohater - Kawaler Krzyża Walecznych”.
Gdy w kwietniu 1921 r. marszałek Józef Piłsudski gościł w Płocku o obronie miasta powiedział tak: „Straszne to były ofiary, jakimi zapłaciliście za tę świętą jedność z żołnierzem polskim. Nie wolne były od nich dzieci i ciała kobiet. Lecz dopełniła się rzecz wielka, żołnierz polski poznał, że ma brata w społeczeństwie. Dziś, kiedy mianowałem miasto Płock żołnierzem, kiedy pasowałem Płock na rycerza, dziękuję wam i za obronę, i za spełnienie mych usilnych dążeń”. (PAP)
Autor: Michał Budkiewicz
mb/ dki/
