Pałac Prezydencki w Warszawie, fot. PAP/Leszek Szymański
Od 1989 r. urząd głowy państwa polskiego sprawowało sześciu prezydentów. Pięciu zostało wybranych w wyborach powszechnych. Dwóch z nich pełniło urząd przez dwie kadencje.
Wojciech Jaruzelski (1923-2014) był prezydentem w latach 1989-1990. Został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe, czyli połączone izby parlamentu. Początkowo kierownictwo PZPR uważało, że jego wybór jest przesądzony, ale wynik wyborów 4 czerwca 1989 roku zmienił układ sił i pokazał brak poparcia dla rządzącej partii. Jaruzelski, po poparciu przez przywódców ZSRR i USA, Michaiła Gorbaczowa i George'a Busha, został wybrany przewagą zaledwie jednego głosu, co od początku sprawiało, że jego mandat do sprawowania władzy nie był silny. We wrześniu 1990 r. Sejm zdecydował o skróceniu jego kadencji z sześciu lat do czasu wyłonienia prezydenta w powszechnych wyborach, które miały miejsce w grudniu 1990 roku.
19 lipca 1989 – dzień trzech prezydentów Polski
Jaruzelski wcześniej był m.in. od 1964 r. członkiem Komitetu Centralnego PZPR. W latach 1960-1965 był szefem Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, od 1965 do 1968 roku - szefem Sztabu Generalnego WP, a od 1962 do kwietnia 1968 roku także wiceministrem obrony narodowej. Od 13 kwietnia 1968 roku był ministrem obrony narodowej, a w sierpniu 1968 roku 2. armia WP pod jego osobistym nadzorem wkroczyła na terytorium Czechosłowacji w ramach agresji wojsk Układu Warszawskiego w celu zdławienia "praskiej wiosny".
Po zdławieniu robotniczych protestów na Wybrzeżu w 1970 r. został zastępcą członka Biura Politycznego KC PZPR, a w 1971 roku - członkiem Biura (był nim do 1989 roku).
Na szerszą arenę polityczną Jaruzelski wypłynął w okresie Solidarności w latach 1980-1981. 10 lutego 1981 roku Sejm powierzył mu funkcję premiera (pełnił ją do września 1985 roku). Zaś 16 października 1981 roku IV plenum KC PZPR wybrało go na I sekretarza KC PZPR, którym był do lipca 1989 roku. 13 grudnia 1981 r. Jaruzelski wprowadził w Polsce stan wojenny i stanął na czele pozakonstytucyjnej Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON).
W 1985 roku Jaruzelski zrezygnował z funkcji premiera i objął stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (był nim do lipca 1989 roku); jednocześnie utrzymał kierownictwo partii. Był zwolennikiem reform gospodarczych, które jednak nie przyniosły efektów, co doprowadziło do kolejnego kryzysu społecznego pod koniec lat 80. Za jego przyzwoleniem PZPR rozpoczęła negocjacje z demokratyczna opozycją skupioną wokół lidera Solidarności Lecha Wałęsy, co doprowadziło do transformacji ustrojowej po 1989 roku.
Gdy 9 grudnia 1990 roku prezydentem został Lech Wałęsa, Jaruzelski wycofał się z czynnego życia politycznego.
Lech Wałęsa (ur. 1943) był prezydentem w latach 1990-1995. Jego polityczna działalność zaczęła się w PRL, gdy jako robotnik związał się z nielegalnie działającymi Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. Od stycznia 1979 r. był członkiem redakcji „Robotnika Wybrzeża” – pisma WZZ. Współpracował także z Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR”. Za swoją działalność był szykanowany przez władze: karą grzywny i utratą pracy.
14 sierpnia 1980 r. po wybuchu strajku w Stoczni Gdańskiej dołączył do inicjujących go działaczy WZZ i stanął na czele komitetu strajkowego. Dwa dni później został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który opracował 21 postulatów strajkowych. Po podpisaniu Porozumień Gdańskich i utworzeniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” stanął na czele jego pierwszego organu naczelnego – Krajowej Komisji Porozumiewawczej. W październiku 1981 I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności" wybrał go r. na przewodniczącego związku.
Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany. Po delegalizacji "Solidarności" pozostał nieformalnym liderem opozycji demokratycznej. 5 października 1983 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
18 grudnia 1988 r. stanął na czele Komitetu Obywatelskiego powołanego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”. W prowadzonych od lutego do kwietnia 1989 r. rozmowach okrągłego stołu stał na czele delegacji opozycji. W wyniku rozmów ponownie została zalegalizowana „Solidarność”, a także rozpisano wybory do Sejmu i Senatu. Do parlamentu w wyborach z 4 czerwca dostali się prawie wszyscy kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” – wcześniej każdy z nich zrobił sobie wyborcze zdjęcie z Wałęsą.
Startując jesienią 1990 r. w przedterminowych wyborach prezydenckich, uzyskał w pierwszej turze 40 proc. głosów, drugie miejsce zajął Stanisław Tymiński. W drugiej turze Wałęsa zdecydowanie pokonał Tymińskiego, zostając pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej wybranym w powszechnych i demokratycznych wyborach. W trakcie swojej kadencji był szczególnie aktywny na arenie międzynarodowej. Popierał przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz NATO.
W październiku 1992 r. podpisał tzw. małą konstytucję, regulującą stosunki pomiędzy głównymi organami władzy w RP.
W kolejnych wyborach prezydenckich w 1995 r. przegrał z liderem Sojuszu Lewicy Demokratycznej Aleksandrem Kwaśniewskim.
Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954) był prezydentem w latach 1995-2005. Od 1977 r. w PZPR. Od listopada 1981 r. do lutego 1984 r. był Redaktorem Naczelnym Tygodnika "Itd", a później - do listopada 1985 r. - "Sztandaru Młodych". Od października 1985 r. do czerwca 1990 r.- kolejno w rządach Zbigniewa Messnera, Mieczysława Rakowskiego i Tadeusza Mazowieckiego - był ministrem oraz przewodniczącym Komitetu Młodzieży i Kultury Fizycznej. Od października 1988 r. do września 1989 r. - przewodniczący Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów. Uczestnik obrad "okrągłego stołu" - współprzewodniczący Zespołu roboczego ds. pluralizmu związkowego. Po rozwiązaniu PZPR w styczniu 1990 r. przewodniczący Rady Naczelnej Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej - SdRP. Prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego (luty 1988 r.- grudzień 1991 r.) Od października 1991 r. poseł na Sejm; przewodniczący Klubu Parlamentarnego SLD. Od listopada 1993 r. przewodniczy Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.
Jako prezydent współtworzył projekt i uczestniczył w kampanii referendalnej na rzecz przyjęcia Konstytucji III Rzeczypospolitej Polskiej, którą podpisał 16 lipca 1997 r. Brał aktywny udział w działaniach na rzecz członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej. 26 lutego 1999 r. podpisał dokumenty ratyfikujące polskie członkostwo w NATO. Pięć lat później z sukcesem starał się o reelekcję.
W 2003 r. wraz z premierem Leszkiem Millerem podjął decyzję o wysłaniu polskich wojsk do Iraku. W czasie jego kadencji 1 maja 2004 r. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Pod koniec 2004 r., podczas „Pomarańczowej Rewolucji” na Ukrainie, został poproszony przez Leonida Kuczmę do roli mediatora i brał aktywny udział w rozmowach pomiędzy Wiktorem Juszczenką a Wiktorem Janukowyczem.
Lech Kaczyński (1949-2010) był prezydentem w latach 2005-2010. W latach 1977-1980 współpracował z Komitetem Obrony Robotników (KOR) i Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. Brał udział w sierpniowym strajku w 1980 roku. Potem był jednym z głównych ekspertów prawnych NSZZ "Solidarność". 13 grudnia 1981 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego, został internowany. Uczestniczył w przełomowych strajkach w Stoczni Gdańskiej w roku 1988. Brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu.
Po reaktywowaniu "S" w kwietniu 1989 roku został, jako sekretarz Krajowej Komisji Wykonawczej, najbliższym współpracownikiem Lecha Wałęsy w związku. W 1990 roku został oficjalnym wiceszefem Komisji Krajowej "S", a po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta przez trzy miesiące kierował związkiem jako p.o. przewodniczący Komisji Krajowej.
Po porażce w wyborach na szefa "S" został ministrem stanu ds. bezpieczeństwa w Kancelarii Prezydenta.
Z listy PC - ugrupowania, którego liderem był jego brat Jarosław Kaczyński - wszedł jesienią 1991 do Sejmu I kadencji.
W lutym 1992 Lech Kaczyński został prezesem Najwyższej Izby Kontroli - funkcję tę pełnił do 1995 roku.
W czerwcu 2000 r. został ministrem sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka.
Pełnił funkcje w organizacjach międzynarodowych: w Międzynarodowej Organizacji Pracy był członkiem Rady Administracyjnej, a w Europejskim Stowarzyszeniu Najwyższych Organów Kontroli Państwowej EUROSAI - członkiem prezydium.
Był prezydentem Warszawy w latach 2002-2005.
Prezydent popierał starania Gruzji i Ukrainy a akcesję do NATO. Podpisał akt ratyfikacyjny Traktatu Lizbońskiego.
W czasie kadencji Lecha Kaczyńskiego doszło do sporu kompetencyjnego między prezydentem a premierem na temat kompetencji w zakresie polityki zagranicznej.
Bronisław Komorowski (ur. 1952) był prezydentem w latach 2010-2015.
Jako licealista brał udział w manifestacjach, m.in. w czasie wydarzeń marcowych w 1968 roku. Pierwszy raz został aresztowany za działalność opozycyjną w 1971 roku. Uczestniczył w akcjach pomocy dla poszkodowanych robotników Radomia i Ursusa. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników oraz Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Organizował manifestacje patriotyczne. Był podziemnym drukarzem, kolporterem i wydawcą, m.in. Biblioteki Historycznej i Literackiej. Był redaktorem niezależnego, podziemnego pisma "ABC". W 1977 roku rozpoczął pracę w Zespole Prasy PAX. W latach 1980-1981 pracował w Ośrodku Badań Społecznych NSZZ "Solidarność" Regionu Mazowsze. Internowany w czasie stanu wojennego.
W latach 1989-1990 - dyrektor gabinetu w Urzędzie Rady Ministrów, potem wybierany na posła kolejnych kadencji. Pełnił funkcję cywilnego wiceministra obrony narodowej ds. wychowawczo-społecznych w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego i Hanny Suchockiej.
Na początku lat 90. związany był z Unią Demokratyczną, a potem z Unią Wolności. W latach 1997-2000 przewodniczył sejmowej Komisji Obrony Narodowej, a w latach 2000-2001 był ministrem obrony narodowej w rządzie Jerzego Buzka.
Jako poseł Platformy Obywatelskiej pełnił funkcję najpierw wicemarszałka (2005-2007), a następnie marszałka Sejmu (2007-2010).
Został prezydentem w przedterminowych wyborach po śmierci Lecha Kaczyńskiego w katastrofie smoleńskiej.
Andrzej Duda (ur. 1972) to prezydent w latach 2015-2025.
Po wyborach parlamentarnych w 2005 r. rozpoczął współpracę z klubem parlamentarnym Prawa i Sprawiedliwości.
Od 1 sierpnia 2006 r. był wiceministrem sprawiedliwości w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. W resorcie, którym kierował Zbigniew Ziobro, odpowiadał za legislację, współpracę międzynarodową oraz przebieg informatyzacji sądów i prokuratur.
Od listopada 2007 do 2011 r. był członkiem Trybunału Stanu, powołanym przez Sejm.
Od stycznia 2008 był podsekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Dymisję z tego stanowiska złożył w lipcu 2010 r. po wyborze Bronisława Komorowskiego na urząd prezydenta.
Został w 2010 r. radnym Krakowa, ale zrezygnował z mandatu radnego po wyborach parlamentarnych z 2011 r., gdy zdobył mandat poselski. W 2014 r. został deputowanym do Parlamentu Europejskiego. Jego mandat wygasł wraz z wyborem na prezydenta RP.
Był prezydentem przez dwie kadencje. Andrzej Duda zakończy swą drugą kadencję w sierpniu 2025 r. (PAP)
irk/ dki/
