Obchody 40-lecia Porozumienia Jastrzębskiego – „śląskiego śladu w 100-leciu Niepodległej” – zorganizowano w środę w Jastrzębiu-Zdroju. Patronat nad obchodami objął prezydent RP Andrzej Duda.
Obchody, zorganizowane przez Fundację JSW, rozpoczęła msza święta w intencji ojczyzny, odprawiona w kościele pod wezwaniem NMP Matki Kościoła w Jastrzębiu-Zdroju. Po południu na stronie internetowej www.PorozumienieJastrzebskie.pl transmitowano widowisko teatralno-muzyczne "Heroizm Witolda Pileckiego", a wieczorem zorganizowano pokaz świetlny na 40 budynkach Jastrzębia-Zdroju oraz miast i gmin, z którymi współpracuje Jastrzębska Spółka Węglowa (JSW).
Organizatorzy zachęcali też mieszkańców do zapalenia w oknach świeczek jako symbolu pamięci o bezimiennych bohaterach Sierpnia 1980 r. Przygotowano też m.in. wystawę historycznych zdjęć w należącym obecnie do Jastrzębskiej Spółki Węglowej Ruchu Zofiówka - dawniej kopalnia "Manifest Lipcowy" - poświęconą postaci ks. prałata Bernarda Czerneckiego, kapelana śląsko-dąbrowskiej "Solidarności".
Święto Niepodległości – kulminacją obchodów 40-lecia Porozumienia Jastrzębskiego
Fundacja JSW organizuje również zbiórkę pamiątek, zdjęć i gazet z tamtego okresu, by przygotować tzw. "kapsułę czasu". W promocji 40-lecia Porozumienia Jastrzębskiego wykorzystano również media społecznościowe, wciągając do aktywnego świętowania szkoły, przedszkola, parafie, kluby sportowe, OSP, gminy i miasta.
Podpisane 3 września 1980 r. Porozumienie Jastrzębskie było dopełnieniem porozumień zawartych kilka dni wcześniej między władzą a strajkującymi robotnikami w Szczecinie i Gdańsku. Zdaniem wielu historyków masowe strajki na Śląsku wpłynęły na tempo i skuteczność negocjacji prowadzonych na Wybrzeżu. Dokument kończący strajk podpisano 3 września 1980 r. o godz. 5.45.
Do 21 postulatów gdańskich górnicy dodali własne, a podpisane porozumienie objęło 29 punktów. Ustalono m.in. wprowadzenie wszystkich wolnych sobót od początku 1981 r. oraz przyjęto zasadę bezwarunkowego przestrzegania dobrowolności pracy w dni ustawowo wolne. Zniesiono czterobrygadowy system pracy górników, co dało im wolne niedziele. Ustalono też, że postulatem obniżenia wieku emerytalnego górników, aby m.in. mogli przechodzić na emeryturę po 25 latach pracy pod ziemią, zajmie się Sejm PRL.
40 lat temu podpisano Porozumienie Jastrzębskie
Spora część przyjętych postulatów dotyczyła spraw socjalnych górników, ale miały one później znaczenie dla pracowników w całej Polsce. Częstą wśród górników pylicę płuc zaliczono do chorób zawodowych, a jednocześnie uzależniono zaliczanie innych chorób do tej kategorii od opinii związków zawodowych, z czego korzystały potem również inne branże.
Porozumienie zagwarantowało wszystkim górnikom deputat węglowy i dodatek za rozłąkę z rodziną dla mieszkających poza domem. Świadczenia rodzinne miały być od tej pory jednolite w całej Polsce, co oznaczało ich podwyżkę do poziomu obowiązującego w wojsku i milicji. Władza zobowiązała się, że od 1981 r. ustalony będzie pułap minimalnych i maksymalnych płac w kraju. Przyjęto też postulat sprzedaży mięsa i jego przetworów jedynie w ogólnej sieci handlowej (zamiast także w tzw. sklepach komercyjnych, po wyższych cenach) oraz likwidację talonów na atrakcyjne towary przemysłowe.
Jeden z punktów porozumienia wskazywał na konieczność racjonalnej gospodarki złożami węgla, uznanego za dobro ogólnonarodowe. Górnicy wywalczyli ponadto przestrzeganie zakazu zatrudnienia pracowników do pracy na rzecz dyrekcji kopalń, obietnicę ograniczenia zatrudnienia w administracji oraz możliwość wnioskowania przez związki zawodowe o zmiany kadrowe w zakładach pracy. W postanowieniach końcowych porozumienia uzgodniono powołanie komisji mieszanej, której zadaniem było czuwanie nad realizacją ustaleń. Taki mechanizm miał sprawić, aby kwestie sporne i różnice w interpretacji zapisów rozstrzygali ci, którzy tworzyli porozumienie. Strajkujący otrzymali gwarancję bezpieczeństwa i zapewnienie, że nie będą karani za protest. (PAP)
autorka: Anna Gumułka
lun/ par/
