W Warszawie zakończyły się obrady Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia

Zjazd PEMC w nowej siedzibie Muzeum Wojska Polskiego na warszawskiej Cytadeli zainaugurował panel dyskusyjny poświęcony dekomunizacji i sprawiedliwości transformacyjnej po upadku systemów komunistycznych.

W dyskusji wzięli udział prezes IPN dr Karol Nawrocki, dyrektor Muzeum Ofiar Komunizmu w Waszyngtonie dr Elizabeth Spalding, badacz dziejów totalitaryzmów i współautor „Czarnej księgi komunizmu” prof. Stéphane Courtois i prof. Gatis Kruminš z Towarzystwa Badań nad Okupacją Łotwy.

Agnieszka Jędrzak powiedziała PAP, że celem obrad było nie tylko podjęcie ważnych debat o pamięci historycznej, ale również zaprezentowanie nowych sposobów przekazywania wiedzy historycznej młodym pokoleniom. „Młodzi wciąż pasjonują się historią, ale chcą żeby była opowiadana nie poprzez książki, ale nowymi metodami” – wyjaśniła.

„Niezależnie której szerokości geograficznej dotyka system komunistyczny i jakie formy przybiera, to wciąż stanowi zagrożenie. Niezależnie od tego, czy pomniki, obiekty propagandowe będą w przestrzeni publicznej, czy ich nie będzie, to musimy zakładać, że nauczanie o istocie komunizmu jest i pozostanie niezbędne. Istotą tego systemu jest zniszczyć wszystko, co dotyka tożsamości, ważnych dla naszych narodów wartości, do tego stopnia, że nie wystarcza temu systemowi tylko eliminacja fizyczna, ale także głęboka eliminacja ze świadomości” – podkreślił dr Karol Nawrocki

Dyrektor organizującego konferencję Biura Współpracy Międzynarodowej Agnieszka Jędrzak powiedziała PAP, że celem obrad było nie tylko podjęcie ważnych debat o pamięci historycznej, ale również zaprezentowanie nowych sposobów przekazywania wiedzy historycznej młodym pokoleniom.

„Młodzi wciąż pasjonują się historią, ale chcą żeby była opowiadana nie poprzez książki, ale nowymi metodami” – wyjaśniła.

CZYTAJ TAKŻE

Na Zamku Królewskim zainaugurowano projekt IPN „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”

Goście zjazdu PEMC zapoznali się immersyjną wersją wystawy IPN „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, opowiadającą o tułaczce i walce Polaków podczas II wojny światowej. Przebieg szlaków, które przemierzali możemy śledzić na interaktywnym globusie, który jest sercem wystawy. Panel sterujący pozwala wybrać region świata oraz poznać historię i losy Polaków z nim związanych.

„Myślę, że uczestnicy konferencji powrócili do swoich krajów z wieloma pomysłami i przemyśleniami na to, w jaki sposób opowiadać o historii” – podkreśliła dyrektor Agnieszka Jędrzak.

Dodała, że uczestnicy obrad PEMC skupili się nie tylko na omawianiu sposobów opowiadania o przeszłości, ale również na odniesieniach do współczesności, szczególnie wobec krajów, które są kontynuatorami systemów totalitarnych.

Drugiego dnia obrad laureatem tegorocznej nagrody Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia został ogłoszony Dmytro Khylyuk, dziennikarz ukraińskiej agencji informacyjnej UNIAN. W pierwszych dniach rosyjskiej inwazji, 3 marca 2022 r., został porwany przez rosyjskich okupantów na przedmieściach Kijowa. Przez kilka miesięcy jego losy były nieznane. W sierpniu 2022 r., za pośrednictwem Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, rodzice Dmytro Khylyuka otrzymali jego list datowany na kwiecień 2022 r.

Khylyuk ma aktualnie status zakładnika cywilnego. Zgodnie z prawem międzynarodowym takie osoby powinny być zwalniane poza specjalnymi umowami o wymianie zakładników. Organizacja Reporterzy bez Granic zażądali natychmiastowego wypuszczenia Khylyuka, ale bezskutecznie. Według informacji tej organizacji dziennikarz jest więziony w Nowozybkowskim Areszcie Śledczym nr 2, w obwodzie briańskim.

Wspomnianemu projektowi „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” był także poświęcony jeden z paneli dyskusyjnych Uczestnicy szukali odpowiedzi na pytania o podobne doświadczenia innych narodów, względnie wyjątkowość polskiej historii w tym względzie. Padały pytania, czy po polskich „szlakach nadziei” pozostały ślady w przestrzeni europejskiej, na ile istnieje poza Polską pamięć o polskim wysiłku na wszystkich wojennych frontach.

Częścią tego zagadnienia jest łącząca narody naszej części Europy pamięć o Sybirze, zsyłkach i gułagach. W tej części udział wzięli zastępca prezesa IPN prof. Karol Polejowski, oficer ds. politycznych przedstawicielstwa Flandrii w Polsce Tijs Verstraete, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich dr Łukasz Kamiński i naczelnik Biura Badań Historycznych IPN prof. Sławomir Kalbarczyk.

Drugi panel „Sprawiedliwi” dotyczył zagadnienia pomocy Żydom w czasie II wojny światowej. Punktem wyjścia była historia rodziny Ulmów (beatyfikowanych 10 września 2023 r.), która jest ważnym tematem pozytywnej polskiej polityki pamięci. Historycy dyskutowali o doświadczeniach w innych krajach, o skali pomocy Żydom, a także o pamięci na temat przypadków denuncjacji i reakcji okupowanych społeczeństw na to zjawisko. Dyskusja skupiła się także na współczesnym upamiętnieniu i obecności tej tematyki w dyskursie publicznym. W panelu tym uczestniczyli m.in. zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma, historyk z Muzeum Okupacji Łotwy dr Gints Apals, dr Monika Krawczyk, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego i dr Martyna Grądzka-Rejak z Biura Badań Historycznych IPN.

„Prowadzenie polityki pamięci nie jest we współczesnym świecie szansą, lecz koniecznością. (...) Zrozumienie i badanie historii naszego narodu, naszego państwa, naszej własnej historii, czym IPN zajmuje się od ponad 20 lat, jest niezbędne do dyskusji nad wspólną historią naszego regionu” – mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki.

Trzeciego dnia zjazdu odbyły się dwa panele dyskusyjne „Podziemie/Opór” i debata podsumowująca „Polityka pamięci”. Uczestnicy dyskusji zastanawiali się nad możliwością kształtowania międzynarodowej polityki pamięci, opartej na wspólnym kanonie pamięci.

„Prowadzenie polityki pamięci nie jest we współczesnym świecie szansą, lecz koniecznością. (...) Zrozumienie i badanie historii naszego narodu, naszego państwa, naszej własnej historii, czym IPN zajmuje się od ponad 20 lat, jest niezbędne do dyskusji nad wspólną historią naszego regionu” – mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki.

Uczestnicy zwracali uwagę także na procesy celowego zniekształcania prawdy historycznej.

„Nie ma wątpliwości, że napisy na wagonach tramwajowych w okupowanej Polsce nie brzmiały „Nur für nazis” – „Tylko dla nazistów”, lecz „Nur für Deutsche”, czyli „Tylko dla Niemców”. Tymczasem wielu historyków, polityków i przedstawicieli mediów posługuje się obecnie właśnie słowem nazista, co jest rezultatem polityki historycznej wywodzącej się z Niemiec lat sześćdziesiątych” – podkreślał prezes IPN.

W trakcie wydarzenia uczestnicy mogli zapoznać się także z ofertą Biura Nowych Technologii IPN i Wydawnictwa IPN. Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN zorganizowało koncert galowy z cyklu „Artyści Andersa”. Goście zwiedzili Archiwum IPN oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w dawnym Więzieniu Mokotowskim.

Platforma Europejskiej Pamięci i Sumienia (Platform of European Memory and Conscience) powstała w 2011 r. Zrzesza blisko 70 publicznych i prywatnych instytucji i organizacji z 20 krajów aktywnych w badaniach, dokumentacji, podnoszeniu świadomości i edukacji na temat reżimów totalitarnych, które dotknęły Europę w XX w.(PAP)

Autor: Michał Szukała

szuk/ joz/