„Wojna 2022”, czyli Ukraina po 24 lutego w esejach, wierszach i dziennikach ukraińskich pisarzy

"W ubiegłym roku zrozumiałem, jak ważne jest zapisywać to, co dzieje się na Ukrainie po 24 lutego. Zależało mi na tym, aby to nie były zwykłe teksty, ale jednocześnie bardzo dobra literatura. Stąd wziął się pomysł na książkę, która poprzez teksty wybitnych pisarzy nie tylko opowie o tym, co się stało, ale będzie również pewną próbą refleksji nad tym, przybliży pytania, jakie padały po wybuchu wojny Rosji przeciwko Ukrainie" - powiedział PAP Żenia Klimakin.

Książka w ukraińskiej wersji językowej swoją premierę miała w grudniu 2022 r. W antologii zgromadzono fragmenty pamiętników, esejów i wierszy czterdziestu czterech ukraińskich współczesnych pisarzy, którzy przelali swoje emocje na papier. Teksty m.in. Serhija Żadana, Jurija Andruchowycza, Kateryny Babkiny, Andrija Lubki oraz innych powstawały w okopach, okupacji, schronach bombowych, ośrodkach dla uchodźców, na przejściach granicznych, przy dźwiękach syren, w mieszkaniach bez prądu.

"Na tym polega geniusz pisarzy, że potrafią uchwycić to, co się dzieje wokół nich, i to bardzo precyzyjnie nazwać. Wszyscy oczywiście to czujemy, ale pisarz ma dar, który pozwala mu tak te uczucia opisać, że podczas lektury czytelnik powie +no właśnie, ja też to przeżyłem, też tak czułem+. To, co opisali pisarze, których prace znalazły się w książce, jest przecież wspólnym doświadczeniem milionów Ukraińców" – zaznaczył Klimakin. Podkreślił także, że teksty zawarte w antologii "naprawdę głęboko poruszają człowieka". "Jednak nie jest to literatura, która ma być wyłącznie o cierpieniu i złych wydarzeniach. Pokazuje również, jak piękny, wspaniały i silny potrafi być człowiek, jak potrafi być empatyczny i jak jest w stanie zadbać nie tylko o siebie, ale też o ludzi dookoła" - wyjaśnił.

Narracja jest prowadzona wielowątkowo – zarówno jeśli chodzi o treść, jak i gatunek. W książce czytelnicy odnajdą zarówno dzienniki, eseje, jak i wiersze. "Proces tłumaczenia wierszy był najtrudniejszy. Wynika to z tego, że tradycja poezji ukraińskiej jest mocniej niż w Polsce związana z rymowaniem. Dlatego tłumaczenie wiązało się także z tym, aby oddać nie tylko treść, ale i to, jak te wiersze są zbudowane. Myślę, że po polsku brzmią one równie fantastycznie, jak po ukraińsku" – zwrócił uwagę Klimakin.

Wspólnym tematem wszystkich prac jest wojna. "Teksty powstały po 24 lutego 2022 r., zatem wszystko kręci się wokół wojny, którą wywołała Rosja. Wszyscy wiemy, kto ponosi za nią odpowiedzialność, punkt widzenia pisarzy i zwykłych obywateli jest taki sam. Jednak każdy opisuje to ze swojej perspektywy – ktoś był w Kijowie, a ktoś we Lwowie czy w Chersoniu" – zauważył.

W książce znalazł się także dziennik pisarza Wołodymyra Wakułenki. Mieszkał niedaleko Iziumu na Charkowszczyźnie, czyli terenie, który szybko znalazł się pod okupacją Rosjan. W szkolnym zeszycie prowadził dziennik wojenny. Bojąc się, że zostanie zatrzymany przez Rosjan, 23 marca zakopał swoje notatki w ogrodzie i powiedział swojemu ojcu, aby wykopać je, kiedy ten teren wyzwolą ukraińskie siły zbrojne. Wakułenko został porwany i zamordowany przez Rosjan. Po wyzwoleniu tych terenów ciało pisarza zostało znalezione w mogile w iziumskim lesie. Dziennik odkopała wraz z rodzicami Wakułenki pisarka Wiktoria Amelina. Obecnie jego rękopis znajduje się w Muzeum w Charkowie. W książce znajduje się również poruszający esej Ameliny. Jest to kolejny tekst twórcy, który zginął w czasie wojny – Amelina została ciężko ranna w trakcie rosyjskiego ataku rakietowego na Kramatorsk, zmarła w wyniku odniesionych ran. "To są właśnie realia ukraińskiego życia" – podsumował Klimakin.

"W przeważającej części teksty w antologii nie są efektem racjonalnie skonstruowanej działalności pisarskiej, są ucieleśnieniem słów szoku, przeszywającego bólu, szczerej wiary w zwycięstwo. To antologia wojny, antologia oporu, antologia zwycięstwa" – powiedział pisarz i twórca tomu Wołodymyr Rafiejenko. Jak z kolei podkreśliła dyrektorka ukraińskiej PEN Ukraine Tatiana Teren, "to jedno z pierwszych wydań rejestrujących nasze emocje i przemyślenia z pierwszych miesięcy pełnowymiarowej wojny". "Cieszę się, że antologia wychodzi w języku polskim, ponieważ ważne jest, aby ukraiński głos był słyszalny w innych krajach i przypominał światu o naszej walce – dodała.

Publikację "Wojna 2022: eseje, wiersze, dziennik" wydały Nowa Polszcza oraz Centrum Mieroszewskiego. Premiera książki odbędzie się w poniedziałek 30 października o godz. 18 w Marzycielach i Rzemieślnikach (III piętro Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy w Warszawie).

W spotkaniu wezmą udział ukraiński poeta, prozaik i dramaturg Ołeksandr Irwaneć, ukraińska historyczka literatury, poetka, pisarka, tłumaczka, autorka książek dla dzieci i młodzieży Hałyna Kruk oraz polski poeta, prozaik, tłumacz, dziennikarz, felietonista Jacek Podsiadło, a dyskusję poprowadzi Żenia Klimakin. W czasie spotkania fragmenty antologii przeczyta Krystyna Janda i Rymma Ziubina.(PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ skp/