Portret króla Jana III Sobieskiego - wystawa „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko”. Fot. PAP/L. Szymański
49 portretów władców Polski od Mieszka I do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, autorstwa Waldemara Świerzego, pokaże Muzeum Narodowe w Gdańsku. Wernisaż wystawy „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko” odbędzie się we wtorek.
„To jest projekt edukacyjny, a nie typowa wystawa artystyczna” – powiedział PAP kurator wystawy, grafik i plakacista Andrzej Pągowski, który w 2004 r. wpadł na pomysł ponownego stworzenia wizerunków władców Polski i namówił do tego Waldemara Świerzego, swojego profesora i przyjaciela.
W całość zaangażował się też historyk Marek Klat, który odpowiadał za wiarygodność historyczną przedsięwzięcia. Portrety Świerzego powstały bowiem na podstawie materiałów źródłowych przygotowanych w oparciu o najnowszą wiedzę historyczną i z zachowaniem realiów epoki.
Do tej pory obowiązującym kanonem wizerunków władców Polski jest poczet – powszechnie, choć nie do końca słusznie – kojarzony z Janem Matejko. „Wielu Polaków myśli bowiem, że Matejko poczet namalował, podczas gdy on go narysował” – wyjaśnił Pągowski.
Swoje dzieło Matejko wykonał w technice rysunku, pozbawione koloru i dostosowane do ówczesnych technik drukarskich. W okresie późniejszym były kolorowane lub na ich podstawie inni artyści malowali swoje portrety władców. Poczet Matejki od lat jest publikowany w podręcznikach, na znaczkach pocztowych, pocztówkach i innych wydawnictwach.
Tworząc wizerunki polskich władców, Waldemar Świerzy zapowiadał, że nie będą one idealizowane, jak w poczcie Matejki, lecz stanowić będą rodzaj studiów psychologicznych, ukazujących ich jako ludzi z krwi i kości, namiętnych i nierzadko okrutnych. "Matejkowski poczet tak się przyjął, że dziś nie wyobrażamy sobie innego. A ja postanowiłem go sobie wyobrazić. Chciałem mieć na obrazach prawdziwych ludzi" - mówił.
Zdaniem Pągowskiego, portrety Matejki dla wielu osób, głównie młodych, „wychowanych w kulturze MTV i nowoczesnych form graficznych”, są już archaiczne w swojej formie.
„Poczet władców Polski Waldemara Świerzego to napisana po nowemu historia Polski, dynamiczna i emocjonalna i – co istotne - świetnie uzupełniająca się z bardziej koturnową wersją Matejki. Dzisiaj, kiedy dochodzi do wzrostu nacjonalizmów i świat jest zmęczony globalizacją warto pokazać, szczególnie młodym ludziom, jak to z polskością było. Nie możemy przekonywać, że pierwsi władcy to byli bardzo kulturalni i wspaniali ludzie – to była po prostu dzicz, która różnymi środkami walczyła o władzę, ale dzięki temu tworzyła państwo polskie” – dodał kurator.
Tworząc wizerunki polskich władców, Świerzy zapowiadał, że nie będą one idealizowane, jak w poczcie Matejki, lecz stanowić będą rodzaj studiów psychologicznych, ukazujących ich jako ludzi z krwi i kości, namiętnych i nierzadko okrutnych. "Matejkowski poczet tak się przyjął, że dziś nie wyobrażamy sobie innego. A ja postanowiłem go sobie wyobrazić. Chciałem mieć na obrazach prawdziwych ludzi" - mówił.
Prace Świerzego na wystawie będzie można porównać z 42 reprodukcjami narysowanych ołówkiem portretów Matejki.
Muzeum Narodowe w Gdańsku przygotowało wystawę w oddziale Zielona Brama, w zabytkowym centrum miasta. Jak podkreśliła rzecznik prasowy muzeum Małgorzata Posadzka, miejsce ekspozycji nie jest przypadkowe.
"Zieloną Bramę wznoszono w latach 1564–1568 wprawdzie jako siedzibę Trzeciego Ordynku, czyli reprezentacji kupców i cechów we władzach miasta, ale po interwencji króla Zygmunta Augusta przeznaczono ją na rezydencję władców polskich. Los sprawił, że oprócz królowej Polski Marii Ludwiki Gonzagi – żony królów Władysława IV i Jana Kazimierza – żaden król w niej nie zamieszkał" - wyjaśniła.
Kolekcję portretów władców Polski Świerzego po raz pierwszy zaprezentowano w maju 2015 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, wystawę tę odwiedziło ponad 100 tys. osób.
Waldemar Świerzy (1931-2013) - plakacista, grafik, ilustrator książek, profesor projektowania plakatu Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu i Warszawie. Należy do ścisłego grona najwybitniejszych europejskich plakacistów, jest jednym z twórców polskiej szkoły plakatu z lat 60. i 70. XX wieku. Stworzył ok. 2000 plakatów, głównie o tematyce kulturalnej (teatralnych, filmowych, cyrkowych i muzycznych), ale również prace o wymowie społecznej czy propagujące sport. Miał w swoim dorobku portrety wybitnych Polaków m.in. Jana Pawła II, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Sienkiewicza i Marii Skłodowskiej-Curie.
Wystawa „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko” będzie czynna do 26 lutego 2017 r.(PAP)
rop/ as/
