Wystawa „Żydowski Płock - architektoniczne wizje i realizacje”
Rysunki architektoniczne i projekty zabudowy dawnej żydowskiej dzielnicy Płocka, w tym nieistniejących już budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, prezentowane są na wystawie otwartej w czwartek w tamtejszym Muzeum Żydów Mazowieckich.
Wystawa „Żydowski Płock - architektoniczne wizje i realizacje”, która czynna będzie do 15 lutego 2015 r., przygotowana została we współpracy z płockim Archiwum Państwowym.
„Prezentowane na wystawie rysunki architektoniczne to często prawdziwe małe dzieła sztuki. Rysunki, powstałe na przestrzeni prawie stu lat, w okresie od drugiej połowy XIX wieku do 1939 r., zostały odnalezione w płockim Archiwum Państwowych podczas wielogodzinnych kwerend” – powiedziała PAP współautorka wystawy Gabriela Nowak.
Na ekspozycję składa się 12 plansz, w tym wykonana specjalnie na tę okazję mapa Płocka z zaznaczonymi na niej 39 obiektami architektonicznymi związanymi ze społecznością żydowską Płocka. Autorami rysunków są dawni płoccy architekci.
„Prezentowane przykłady architektury to synagogi, w tym obecna siedziba Muzeum Żydów Mazowieckich, a także budynki mieszkalne, zakłady rzemieślnicze, przedsiębiorstwa, sklepy, usytuowane nie tylko w dawnej dzielnicy żydowskiej, ale także w innych częściach Płocka” – zaznaczyła Nowak.
„Prezentowane przykłady architektury to synagogi, w tym obecna siedziba Muzeum Żydów Mazowieckich, a także budynki mieszkalne, zakłady rzemieślnicze, przedsiębiorstwa, sklepy, usytuowane nie tylko w dawnej dzielnicy żydowskiej, ale także w innych częściach Płocka” – mówiła PAP współautorka wystawy Gabriela Nowak.
Na wystawie zobaczyć można m.in. jak wyglądały budynki suszarni owoców i kręgielni, altana teatralna, a także rezerwuar wody pitnej i ustępy dla dzielnicy żydowskiej. Są m.in. widoki elewacji, rzuty i przekroje poszczególnych kondygnacji budynków, a także detale architektoniczne. Jak podkreśliła Nowak, istotnym uzupełnieniem dla prezentowanego zbioru rysunków architektonicznych są dołączone informacje historyczne, dotyczące np. właścicieli poszczególnych nieruchomości czy mieszkańców danego budynków.
Rysunki architektoniczne i projekty pochodzą z zasobów płockiego Archiwum Państwowego, które obejmują akta miasta z okresu od 1808 do 1950 r. To jeden z najlepiej zachowanych zbiorów akt miejskich w Polsce.
„Dokumenty prezentowane na wystawie to zaledwie mały procent naszych zbiorów. Ważna jest refleksja, jak wyglądałby Płock gdyby nie pożoga wojenna” - podkreślił dyrektor archiwum dr Tomasz Piekarski.
Oprócz dokumentów na ekspozycji prezentowana jest także drewniana makieta w skali 1:50 nieistniejącej płockiej Wielkiej Synagogi wykonana specjalnie na ekspozycję przez Zdzisława Leszczyńskiego, dyrektora Muzeum Wisły w Wyszogrodzie. To jego druga tego typu praca po makiecie synagogi wyszogrodzkiej.
„Makieta wiernie oddaje wygląd Wielkiej Synagogi. Została wykonana z balsy. Praca wymagała czasu, trwała kilka miesięcy. Drobne detale architektoniczne trzeba było wykonać z użyciem lupy” - powiedział dziennikarzom Leszczyński. Dodał, że podczas pracy nad makietą korzystał z archiwalnych fotografii.
Murowany budynek płockiej Wielkiej Synagogi z drewnianą kopułą został wzniesiony w stylu eklektycznym ok. 1866 r. w centrum ówczesnej dzielnicy żydowskiej, sąsiadującej z najstarszą częścią miasta. W okresie II wojny światowej w synagodze hitlerowcy urządzili magazyny i warsztaty. W latach 50. XX wieku zdewastowany budynek rozebrano.
Przed II wojną światową w Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła ok. 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców. Holokaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA.
Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich - tuż przed wybuchem II wojny światowej przygotowywali się do obchodów jubileuszu 700-lecia osiedlenia się w tym mieście.
Muzeum Żydów Mazowieckich rozpoczęło działalność w marcu 2013 r. w odremontowanej XIX-wiecznej płockiej Małej Synagodze, wzniesionej ok. 1810 r. w stylu klasycystycznym. Główną część ekspozycji stanowi tam multimedialna prezentacja historii i kultury Żydów na Mazowszu. (PAP)
mb/ mhr/
