Ściana Straceń. Fot. PAP/J. Bednarczyk
76 więźniów, niemal wyłącznie Polaków, rozstrzelali 11 listopada 1941 r. Niemcy w obozie Auschwitz. Była to pierwsza egzekucja dokonana przed Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku 11. W tym miejscu Niemcy rozstrzelali później co najmniej kilka tysięcy osób.
Historyk z Muzeum Auschwitz Adam Cyra powiedział, że katem był podoficer raportowy Gerhard Palitzsch. Po zastrzeleniu więźnia każdorazowo ładował do małokalibrowego karabinka nowy nabój.
Spośród rozstrzelanych 27 osób Niemcy wybrali z więźniów, których między 10 października a 2 listopada 1941 r. umieścili w obozowym areszcie w bloku 11. 49 kolejnych gestapo wezwało z innych bloków Auschwitz. W aktach zgonu jako przyczynę śmierci Niemcy wpisali: „Erschiessung wegen Widerstand gegen die Staatsgewalt”, czyli „rozstrzelany z powodu oporu przeciw władzy państwowej”.
Skazańcy, rozebrani do naga i ze skrępowanymi z tyłu rękami, byli rozstrzeliwani pojedynczo. „Przed egzekucją wypisano każdemu z nich numer obozowy na piersiach. Jej przebieg obserwował komendant obozu Rudolf Hoess oraz kierownik obozu i lekarz obozowy” – powiedział Adam Cyra.
Wśród straconych był sędzia Stanisław Wąsowicz, którego brat Tadeusz również był więziony w Auschwitz, a następnie w Buchenwaldzie, gdzie doczekał wolności. Po wojnie został współtwórcą i pierwszym dyrektorem Muzeum Auschwitz. Zmarł w listopadzie 1952 r.
Zginął wówczas Władysław Żytkowicz. Jego przyjaciel i współwięzień ks. Adam Zięba w książce „Pajda Chleba” opisał ostatnią rozmowę. „Adam! Ty przetrzymasz. Wyjdziesz na pewno. Jak będziesz w Sączu, powiedz mej żonie, że po Bogu i Ojczyźnie ją tylko kochałem. Chłopca niech dobrze wychowa. On musi mnie pomścić. Tu masz płatek róży, com dostał od niej. (…) Pomódl się czasem za mnie!” – zacytował duchowny słowa Władysława Żytkowicza.
W powojennym raporcie rtm. Witold Pilecki, który dobrowolnie został więźniem Auschwitz, by stworzyć w obozie konspirację, napisał, że wśród ofiar egzekucji, celowo przeprowadzonej przez Niemców w rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, był też por. rez. Tadeusz Lech z okolic Bochni. Na kilka godzin przed śmiercią powiedział do Pileckiego: „Cieszy mnie chociaż to, że zginę 11 listopada”.
Wraz ze straconymi Polakami rozstrzelany został też niemiecki homoseksualista Max Paul Alfred Sonntag. Przed śmiercią przez kilka dni był więziony w bunkrze bloku 11. W muzealnym archiwum zachowało się jego obozowe zdjęcie i akt zgonu. Miał 54 lata.
Ciała zamordowanych zostały spalone w obozowym krematorium.
11 listopada w obozie prawdopodobnie rozstrzelano również 80 Polaków przywiezionych z więzienia śledczego w Mysłowicach. Wspominają o tym byli więźniowie, ale jak dotychczas nie znalazło to odzwierciedlenia w ustaleniach historyków.
Niemcy przeprowadzali egzekucję przed Ścianą Straceń niemal do końca 1943 r. Pod koniec lutego 1944 r. została rozebrana. Ściana, która obecnie stoi w Muzeum jest repliką.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także 70-75 tys. Polaków oraz tysiące Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ itm/
