Inauguracyjne posiedzenie Sejmu RP I kadencji. Nz. w pierwszym rzędzie, od lewej, posłowie: Bogdan Borusewicz (NSZZ Solidarność), Tadeusz Mazowiecki (Unia Demokratyczna), Bronisław Geremek (Unia Demokratyczna); w drugim rzędzie, od lewej: Jacek Kuroń (Unia Demokratyczna), Jan Maria Rokita (Unia Demokratyczna). 25.11.1991. Fot. PAP/I. Radkiewicz
27 października 1991 r. w Polsce przeprowadzone zostały pierwsze po II wojnie światowej wolne wybory parlamentarne. Odbyły się one dwa i pół roku po nie w pełni demokratycznych wyborach z 4 czerwca 1989 r., których zasady uzgodniono przy Okrągłym Stole.
Zwolennicy odkładania nowych wyborów do parlamentu – głównie związani z rządem Tadeusza Mazowieckiego – obawiali się, że w jej wyniku powstanie skłócony i podzielony parlament, który może utrudnić reformowanie kraju zrujnowanego czterdziestoleciem komunizmu. Stanowiące większość Sejmu z 1989 r. siły wywodzące się z PRL nie miały demokratycznego mandatu i znajdowały się pod silną presją ugrupowań „solidarnościowych”, dlatego łatwo godziły się na dyktowane przez nie zmiany. Z kolei przedstawiciele partii wyłaniających się stopniowo z „Solidarności” i środowisk dawnej opozycji demokratycznej, jak Porozumienie Centrum, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, Konfederacja Polski Niepodległej czy Kongres Liberalno-Demokratyczny, nastawali na przeprowadzenie wolnych wyborów, powołując się na brak reprezentatywności tzw. Sejmu „kontraktowego”. Podkreślali też, że wolne wybory do parlamentu będą oczywistym zwieńczeniem budowy systemu demokratycznego – po wolnych wyborach prezydenckich z 1990 roku. Domagali się wyborów w maju. Ostatecznie Sejm 9 marca 1991 r. przyjął uchwałę o zorganizowaniu wyborów jesienią tego roku, nie później niż 30 października.
Wybory 27 października 1991 r. odbyły się według ordynacji proporcjonalnej. Czynnikiem wzmacniającym – choć w bardzo niewielkim stopniu – silniejsze ugrupowania było rozdzielenie 15% mandatów między te partie, które otrzymały 5% głosów lub zdobyły mandaty w 5 okręgach. Takie prawo wyborcze, w połączeniu z dopiero wyłaniającym się systemem partyjnym, zaowocowało niezwykle rozbitym składem Sejmu. Zasiedli w nim reprezentanci aż 24 ugrupowań, z czego 10 wprowadziło do izby powyżej 10 posłów. Unia Demokratyczna uzyskała 12,3% głosów (62 posłów), SLD – 12% (60), PSL – 9,2% (50), Wyborcza Akcja Katolicka (koalicja wokół ZChN) – 9% (50), Konfederacja Polski Niepodległej – także 9% (51), Porozumienie Obywatelskie Centrum (wokół PC) – 8,7% (44), KLD – 7,5% (37), Porozumienie Ludowe (solidarnościowi ludowcy) – 5,5% (28), „Solidarność” – 5% (27), Polska Partia Przyjaciół Piwa (efemeryczny związek artystów kabaretowych i przedsiębiorców) – 3% (16).
Początkowo Lech Wałęsa powierzył misję sformowania nowego rządu Bronisławowi Geremkowi, reprezentującemu posiadającą najwięcej mandatów Unię Demokratyczną. Jednak Geremek nie był w stanie utworzyć większości wystarczającej do uzyskania wotum zaufania. Ostatecznie więc gabinet został sformowany przez Jana Olszewskiego w oparciu o koalicję PC, ZChN i Porozumienia Ludowego, bez trwałej większości parlamentarnej. Po upadku gabinetu Olszewskiego w czerwcu 1992 r. Sejm I kadencji wyłonił jeszcze gabinety kierowane przez Waldemara Pawlaka (PSL), a później Hannę Suchocką (UD) jednak nie był w stanie utworzyć stabilnej większości i przetrwał jedynie dwa lata – do 29 maja 1993 r.
Tomasz Wiścicki
Żródło: www.muzhp.pl
