5 października 1950 r. w Warszawie rozpoczął się proces członków IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Na ławie oskarżonych zasiedli: Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Ludwik Kubik, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory, Karol Chmiel, Joanna Czarnecka i Zofia Michałowska.
5 października 1950 r. w Warszawie rozpoczął się proces członków IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".
Na ławie oskarżonych zasiedli: Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Ludwik Kubik, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory, Karol Chmiel, Joanna Czarnecka i Zofia Michałowska.
Na śmierć zostało skazanych siedem osób. Wyrok wykonano 1 marca 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie strzałem w tył głowy. Miejsce pochówku ofiar nie jest znane do dziś.
Proces IV Zarządu był - jak podkreśla Elżbieta Jakimek-Zapart z IPN ("Nie mogłem inaczej żyć... Grypsy Łukasza Cieplińskiego z celi śmierci") - "publicznym pokazem siły ze strony rządzącego reżimu komunistycznego wobec zmęczonego wcześniejszą walką o niepodległość społeczeństwa".
Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji "Wolność i Niezawisłość" (tak brzmiała pełna nazwa WiN) w swym szczytowym okresie działania (lata 1945 - 1946) skupiał od 20 do 25 tys. członków. Powstał 2 września 1945 r. I choć miał akowskie korzenie, to jego zadaniem nie była walka zbrojna, lecz tajna działalność polityczna. "Musimy przygotować się i przystąpić do walki w odmiennej, nowej formie, o niezmienne, podstawowe cele, o pełną suwerenność, rzeczywistą demokrację w duchu zachodnioeuropejskim" - napisali twórcy WiN w dokumencie programowym.
Dokładniej swe cele sformułowali w dokumencie "O wolność obywatela i niezawisłość państwa". Mówił on m.in. o konieczności zagwarantowania w Polsce: wolności słowa, przekonań politycznych i zrzeszania się. Domagał się zaprzestania represji wobec opozycji oraz żołnierzy podziemia.
Komunistyczna propaganda ukazywała WiN, jako organizację przestępczą, która siejąc terror chce doprowadzić do zmiany władzy. Tymczasem prezes II Zarządu płk Franciszek Niepokólczycki realizował program rozbrojenia podziemia poakowskiego. Chodziło mu o to, by ukrywający się w lasach dawni żołnierze Armii Krajowej rozpoczęli nowe cywilne życie.
Zrzeszenie stało się pierwszorzędnym celem dla komunistycznych służb bezpieczeństwa. Zaledwie w kilka miesięcy po jego założeniu, bezpieka aresztowała kierownictwo organizacji z jej pierwszym prezesem płk. Janem Rzepeckim (listopad 1945 r.). Do 1948 r. rozbite zostały kolejne zarządy: II z płk. Franciszkiem Niepokólczyckim na czele (październik 1946 r.), III - działający pod kierownictwem ppłk. Wincentego Kwiecińskiego (styczeń 1947) i IV - z prezesem mjr. Łukaszem Cieplińskim.
Ostateczny cios zrzeszeniu zadała bezpieka tworząc - w ramach akcji o kryptonimie "Cezary" - V Zarząd Główny WiN. W wyniku prowokacji, w latach 1948 - 1952 w ręce komunistycznych oprawców dostali się ostatni członkowie i sympatycy organizacji. Prezes IV zarządu WiN mjr Ciepliński został aresztowany 27 listopada 1947 r. w Zabrzu. Zatrzymania dokonali funkcjonariusze wojewódzkiego urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach.
W grudniu 1947 r. Ciepliński został przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu na Mokotowie. Ciepliński początkowo uwierzył w "dobrą wolę" urzędników Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i zawarł z nimi "dżentelmeński" układ. Za obietnicę rezygnacji z represji wobec członków WiN ujawnił część informacji związanych z działalnością Zrzeszenia.
Dość szybko jednak zorientował się, że został oszukany, a prześladowania dotknęły członków organizacji. Odmówił współpracy. Wówczas zaczęły się okrutne tortury. Jeden z więźniów wspominał po latach: "Wielokrotnie Łukasza Cieplińskiego na przesłuchania wynoszono na kocu, gdyż miał połamane kości rąk i nóg, a później przynoszono do celi nieprzytomnego". Nieludzko traktowano również innych WiN-owców. Wiceprezesowi IV zarządu, mjr. Adamowi Lazarewiczowi wybito zęby, kpt. Franciszek Błażej szef Działu Propagandy miał ciągle ropiejące rany na nogach, kap. Józef Rzepka, szef Działu Politycznego został doprowadzony do obłędu.
5 października 1950 r. rozpoczęła się rozprawa przed Sądem Rejonowym w Warszawie. Składowi sędziowskiemu przewodniczył płk Aleksander Warecki. Na ławie oskarżonych zasiedli: Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Ludwik Kubik, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory, Karol Chmiel, Joanna Czarnecka i Zofia Michałowska. Zarzucano im m.in. współpracę hitlerowcami podczas okupacji i działania przeciw władzy.
Ich los był przesądzony jeszcze przed rozpoczęciem rozprawy. Oskarżonym przerywano wypowiedzi, stosowano przemoc psychiczną. Na nic zdały się wyjaśnienia Cieplińskiego, że zarzuty mają fałszywy charakter, że nie zna treści protokołów przesłuchań, że podpisywał je pod przemocą, że nie pamięta, co mówił ponieważ często był nieprzytomny. "W czasie śledztwa leżałem skatowany w kałuży własnej krwi. Mój stan psychiczny był w tych warunkach taki, że nie mogłem sobie zdawać sprawy z tego, co pisał oficer śledczy" - przekonywał Ciepliński.
Rozprawie towarzyszyła propagandowa kampania medialna. Fragmenty procesu były transmitowane przez radio i tzw. szczekaczki (głośniki na ulicach). "Trybuna Ludu" pisząc o procesie określała oskarżonych mianem "zwykłej szajki szpiegów i morderców" działających na zlecenie "imperialistów i podżegaczy wojennych".
14 października sąd wydał wyrok.
Prezes IV Zarządu Łukasz Ciepliński został pięciokrotnie skazany na śmierć. Najwyższy wymiar orzeczono także wobec sześciu jego najbliższych współpracowników. Kubik dostał dożywocie, a Janina Czarnecka i Zofia Michałowska wieloletnie więzienie.
W uzasadnieniu wyroku płk Warecki napisał m.in.: "Przewód sądowy w niniejszej rozprawie wykazuje w całej pełni drogę współpracy z okupantem hitlerowskim sanacyjnego kierownictwa Armii Krajowej i jego zdradziecką oraz wrogą robotę w najcięższym okresie dźwigania się z ruin i zniszczenia odbudowującej się Polski. () Wyrok ten, przeto powinien stanowić przestrogę dla każdego, kto ośmieliłby się podnieść rękę na Władzę Ludową w Polsce i zdobycze mas pracujących".
Obrońcy wnieśli apelację, ale Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie 16 grudnia 1950 r. podtrzymał wyroki. 20 lutego 1951 r. prezydent Bolesław Bierut odmówił skazanym prawa łaski. 1 marca 1951 r. w więzieniu na stołecznym Mokotowie wykonano wyrok. Egzekucja zaczęła się o godz. 20. Skazani byli kolejno podprowadzani na miejsce kaźni, a kat strzelał im w tył głowy. Ciała zamordowanych nie zostały wydane rodzinom, lecz pogrzebane w nieznanym do dziś miejscu.
17 września 1992 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego unieważnił wyrok Sądu Rejonowego w Warszawie. (PAP)
wka/ ls/
Na zdjęciu: proces pokazowy członków Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej i III Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, oskarżonych o szpiegostwo na rzecz państw zachodnich. Rozprawy przed Wojskowym Sądem Rejonowym odbywały się między 3 i 27 grudnia. Nz. ława oskarżonych. W pierwszym rzędzie Wincenty Kwieciński (2L), Warszawa, 1947-12. po/mgs PAP
