Uroczyste obchody Dnia Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej oraz 75. rocznicy pacyfikacji Michniowa odbyły się, 12 bm. w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Fot. PAP/P. Polak
Mieszkańcy Michniowa (Świętokrzyskie), kombatanci i przedstawiciele władz uczcili w czwartek 75. rocznicę pacyfikacji wsi, podczas której hitlerowcy zamordowali ponad 200 mężczyzn, kobiet i dzieci.
W ubiegłym roku Sejm przyjął ustawę o ustanowieniu 12 lipca Dniem Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. Dzień ten był początkiem pacyfikacji wsi Michniów, której dokonali niemieccy okupanci.
Patronat honorowy nad uroczystościami upamiętniającymi tamte wydarzenia objął prezydent Polski Andrzej Duda. W przesłanym do uczestników obchodów liście prezydent podkreślił, że ta zbrodnia jest "wielkim symbolem heroizmu i cierpień polskiej wsi w trakcie II wojny światowej".
Przypomniał, że w Polsce znajduje się ponad 800 wsi, które doznały okrutnych pacyfikacji w tamtych czasach, a ponad 10 tys. wiejskich miejscowości zostało dotkniętych różnymi represjami. "Walka i męczeństwo polskiej wsi to historia, którą musimy pamiętać i opowiadać światu, aby nie uległy zatarciu żadne zbrodnie oraz by te tragiczne doświadczenia były uniwersalną lekcją" – napisał Duda.
Premier w przesłanym liście, który odczytał minister rolnictwa i rozwoju wsi Jan Krzysztof Ardanowski, zaznaczył, że "dzisiaj, w wolnej i suwerennej Polsce Michniów jest ważnym miejscem pamięci o ofiarach i bohaterach polskiej wsi czasu wojny". "Nie ma słów mogących wyrazić nasz ból po ofiarach, tak jak nie ma słów mogących usprawiedliwić tę zbrodnię" – napisał premier.
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Jarosław Szarek podkreślił, że walka polskiej wsi nie ograniczała się tylko do czasu II wojny światowej. "Nie można zapomnieć o tych polskich synach, którzy poszli do legionów, o polskiej armii, która w 3/4 była formowana z przedstawicieli polskiej wsi, o rządzie polskim na czele którego stał syn polskiej wsi, jeden z ojców naszej niepodległości Wincenty Witos. Pamiętamy o tym, że to wysiłkiem polskiej wsi w znacznej mierze nasza niepodległość w 1920 r. została uratowana" – powiedział Szarek.
Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego Władysław Kosiniak-Kamysz zaznaczył, że obchody 75. rocznicy pacyfikacji Michniowa to też hołd dla tych, którzy dostarczali żywność i pomagali w schronieniu osób ukrywajacych się przed okupantem. "To jest uszanowanie dla tych, którzy zostali wywłaszczeni i odebrano im gospodarstwo, a to były tysiące, setki tysięcy gospodarstw na terenie Polski" – powiedział Kosiniak-Kamysz.
W rocznicowych obchodach uczestniczyli mieszkańcy Michniowa, przedstawiciele innych spacyfikowanych w czasie wojny polskich wsi, kombatanci, parlamentarzyści, historycy, przedstawiciele władz województwa i samorządowcy. Podczas uroczystości odprawiono mszę św., następnie odbył się koncert "Stabat Mater" w wykonaniu Masovia Baroque Orchestra.
Położony w pobliżu Suchedniowa Michniów stał się symbolem 817 spacyfikowanych wsi polskich - jest nazywany Golgotą wsi polskiej. Uroczystościom towarzyszyła także wystawa „817. Poznaj tę historię”, ukazująca na 24 planszach niemieckie pacyfikacje wsi w ujęciu ogólnopolskim. "Wystawa jest formą przedstawienia ogółu działań na wsi polskiej" - wyjaśniła podczas wcześniejszej premiery w Kielcach autorka wystawy Katarzyna Jedynak z Muzeum Wsi Kieleckiej. Dodała, że chodziło jej nie tylko o ukazanie przebiegu wydarzeń, ale także przedstawienie historii dotyczących konkretnej rodziny, niejednokrotnie konkretnej wsi, "aby liczba 817 stała się symbolem i nie była pustą liczbą".
12 lipca 1943 r. Niemcy rozpoczęli dwudniową pacyfikację Michniowa - wsi położonej w świętokrzyskich lasach, której mieszkańcy sprzyjali partyzantom Armii Krajowej, zgrupowanym pod dowództwem por. Jana Piwnika „Ponurego” na pobliskim Wykusie. Najmłodszą ofiarą michniowskiej zbrodni był Stefan Dąbrowa - miał dziewięć dni, gdy został wrzucony do płonącego domu. Wieś zrównano z ziemią.
W czasie lub w związku z pacyfikacją zamordowano 204 osoby - 102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci. Wiadomo, iż liczba ofiar tej zbrodni może być większa, gdyż losy lokatorów, służby, osób czasowo przebywających we wsi nie są znane.
W 1979 r. pojawił się pomysł utworzenia w Michniowie Mauzoleum Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej w czasie II wojny światowej. Cztery lata później powstał społeczny komitet budowy Mauzoleum, zaś w roku 1990 r. - Fundacja – Pomnik Mauzoleum Męczeństwa Wsi Polskiej. W 50. rocznicę pacyfikacji poświęcono pomnik „Pieta Michniowska” przy mogile pomordowanych. W 1997 r. powstał Dom Pamięci Narodowej. Mauzoleum to także symboliczny cmentarz, na którym każda męczeńska polska wieś ustawia swój krzyż.
Od 2010 r. Muzeum Wsi Kieleckiej, przy wsparciu finansowym resortu kultury, samorządu województwa świętokrzyskiego oraz funduszy UE, prowadzi rozbudowę Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich. Placówka w przyszłości ma być nowoczesnym muzeum historycznym, ze ścieżkami edukacyjnymi, które przybliżą wojenne losy mieszkańców wsi.
Wejście symbolizować będzie wiejską chatę. Pierwsze segmenty będę zamknięte, znajdzie się w nich kaplica oraz sale ekspozycyjne. Ostatnie segmenty będą otwarte, co umożliwi zwiedzającym dojście ścieżkami do miejsc pamięci. Koniec podłużnego budynku otworzy się na pole krzyży upamiętniających zniszczone polskie wsie. Koncepcja powstała w studiu Mirosława Nizio, które zaprojektowało m.in. Muzeum Powstania Warszawskiego. (PAP)
autor: Piotr Grabski
gr/aszw/
