Nagrody Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa. Źródło: MHP/M. Bodnar
Historyk Alfredas Bumblauskas, poeta i tłumacz Kornelijus Platelis oraz firma Kauno tiltai zostali tegorocznymi laureatami nagród Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa. „Zależy nam, aby wzmacniać stosunki polsko-litewskie” – powiedział Robert Kostro, dyrektor MHP, w trakcie uroczystości wręczenia nagród.
W liście odczytanym przez Michała Dworczyka premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że wysiłek dzisiejszych laureatów wpisuje się w politykę dialogu Polski i Litwy. Nasze państwa nie tylko łączy wspólna historia oraz dziedzictwo, lecz i wspólne patrzenie w przyszłość. Premier wskazał, że nasi przodkowie działali w ramach Unii Litewskiej, my współcześnie działamy również w ramach unii – Europejskiej.
„Unia Lubelska 1569 roku. Akty prawne”
Nagrody Forum zostały wręczone w trzech kategoriach. Prof. Alfredasowi Bumblauskasowi przyznano nagrodę w kategorii historia za wkład w dialog między historykami polskimi a litewskimi oraz za popularyzację historii Polski na Litwie i Litwy w Polsce.
Historyk jest wybitnym popularyzatorem historii, profesorem Uniwersytetu Wileńskiego, uczniem prof. Edvardasa Gudaviciusa; opublikował wiele prac w języku polskim, m.in. „Wielkie Księstwo Litewskie. Wspólna historia, podzielona pamięć”.
Prof. Andrzej Zakrzewski w laudacji mówił, że Bumblauskas wywodzi się z dobrej litewskiej szkoły historycznej. „W swojej twórczości odwoływał się do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Chciał je przywrócić Litwie. Współpracował ze spadkobiercami tego państwa. Wskazał pewną historyczną amnezję dotyczącą Wielkiego Księstwa Litewskiego i swoją pracą +Wielkie Księstwo Litewskie. Wspólna historia, podzielona pamięć+ starał się tę amnezję leczyć” – zaznaczył.
Prof. Andrzej Zakrzewski w laudacji mówił, że Bumblauskas wywodzi się z dobrej litewskiej szkoły historycznej. „W swojej twórczości odwoływał się do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Chciał je przywrócić Litwie. Współpracował ze spadkobiercami tego państwa. Wskazał pewną historyczną amnezję dotyczącą Wielkiego Księstwa Litewskiego i swoją pracą +Wielkie Księstwo Litewskie. Wspólna historia, podzielona pamięć+ starał się tę amnezję leczyć” – zaznaczył.
W rozmowie z PAP Bumblauskas powiedział, że polscy i litewscy historycy powinni walczyć dalej ze stereotypami: „Boję się powiedzieć, gdzie tej głupoty jest więcej, ale chyba po stronie Litwy. Tam jest jeszcze wiele pracy do wykonania. Do tej pory Jagiełło jest osądzany jako zdrajca Litwy. Bardzo trudno udowodnić, że bez Jagiełły nie byłoby bitwy pod Grunwaldem, a bez tej bitwy nie byłoby litewskiego języka, bo nie byłoby państwa litewskiego. Wówczas inne byłyby losy historii. Po to jest potrzebny dialog między historykami Litwy i Polski. Bardzo cieszę się, że wśród polskich historyków zajmujących się historią Litwy widać ducha Jerzego Giedroycia, bo to napawa optymizmem” – podkreślił.
Nagrodę w kategorii literatura za całokształt dorobku literackiego i translatorskiego, w tym zwłaszcza za tłumaczenia na język litewski dzieł Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej i Juliusza Słowackiego, otrzymał Kornelijus Platelis. Był m.in. prezesem litewskiego PEN Clubu oraz inicjatorem spotkań polskich i litewskich literatów w celi Konrada w Wilnie. Od 1990 r. kieruje festiwalem literackim „Jesień poetów” w Druskiennikach.
„Czuję się przede wszystkim poetą [...]. Jest to moja główna praca. Poezja jest osobistą sprawą, kontaktuje z prywatnymi ludźmi. Może również wnieść wkład w stosunki między ludźmi” – powiedział Platelis w czasie gali.
Natomiast nagrodę w kategorii biznes za aktywność w budowie świadomej odpowiedzialności biznesu, szczególnie zaś za budowę pozytywnych litewsko-polskich relacji biznesowych, przyznano firmie Kauno tiltai.
Jednym z partnerów wydarzenia było Muzeum Historii Polski. Robert Kostro, dyrektor MHP, w rozmowie z PAP powiedział, że Muzeum, ale również środowisko historyczne w ogóle, zaangażowało się już kilka lat temu w proces dialogu i współpracy z Litwą. „W naturalny sposób interesujemy się tym dziedzictwem, ponieważ historia łączy Polaków i Litwinów. Oczywiście można też powiedzieć, że ta historia nas dzieli. W 1918 r., kiedy odzyskiwaliśmy niepodległość, również Litwa utworzyła swoje własne, niepodległe państwo. Te dwa państwa przez pewien czas pozostawały w konflikcie, np. o Wileńszczyznę i o samo Wilno. Na szczęście dzisiaj jesteśmy w takiej sytuacji, że możemy znowu współpracować, coraz częściej też udaje się nam wspólnie patrzeć na historię, niezależnie od tego, czy jest to Unia Lubelska, czy Konstytucja 3 maja, a nawet są przebłyski zainteresowania po stronie litewskiej takimi postaciami, które są dla niej bardzo trudne, jak np. Józef Piłsudski” – powiedział.
Jednym z partnerów wydarzenia było Muzeum Historii Polski. Robert Kostro, dyrektor MHP, w rozmowie z PAP powiedział, że Muzeum, ale również środowisko historyczne w ogóle, zaangażowało się już kilka lat temu w proces dialogu i współpracy z Litwą. „W naturalny sposób interesujemy się tym dziedzictwem, ponieważ historia łączy Polaków i Litwinów. Oczywiście można też powiedzieć, że ta historia nas dzieli. W 1918 r., kiedy odzyskiwaliśmy niepodległość, również Litwa utworzyła swoje własne, niepodległe państwo. Te dwa państwa przez pewien czas pozostawały w konflikcie, np. o Wileńszczyznę i o samo Wilno. Na szczęście dzisiaj jesteśmy w takiej sytuacji, że możemy znowu współpracować, coraz częściej też udaje się nam wspólnie patrzeć na historię, niezależnie od tego, czy jest to Unia Lubelska, czy Konstytucja 3 maja, a nawet są przebłyski zainteresowania po stronie litewskiej takimi postaciami, które są dla niej bardzo trudne, jak np. Józef Piłsudski” – powiedział.
Robert Kostro wskazał, że MHP inicjowało kilka projektów dotyczących polsko-litewskiej historii. Jednym z najważniejszych tego typu wydarzeń była wspólna konferencja „Dialog kultur pamięci w regionie ULB”, która odbyła się w Warszawie i Wilnie. Innym ważnym projektem była duża wystawa „Pod wspólnym niebem”. We współpracy z MHP został też wydany zbiór tekstów Bumblauskasa.
Adolf Juzwenko, prezes Zarządu Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa oraz dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w rozmowie z PAP powiedział, że Rzeczpospolita to wielka historia dwóch narodów – polskiego i litewskiego. „To historia przedsięwzięcia, które zaczęło się w końcu XIV w. i które zaowocowało czymś niebywałym. Jeśli dzisiaj rozmawiamy o historii, to byłoby bardzo smutno, gdyby te dwa narody nie widziały tej pięknej drogi, jakim była historia wspólnego wysiłku. Litwini zaczynają razem z nami świętować wielkie wydarzenia związane z Unią Lubelską, Konstytucją 3 maja” – wyjaśnił.
Adolf Juzwenko, prezes Zarządu Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa oraz dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w rozmowie z PAP powiedział, że Rzeczpospolita to wielka historia dwóch narodów – polskiego i litewskiego. „To historia przedsięwzięcia, które zaczęło się w końcu XIV w. i które zaowocowało czymś niebywałym. Jeśli dzisiaj rozmawiamy o historii, to byłoby bardzo smutno, gdyby te dwa narody nie widziały tej pięknej drogi, jakim była historia wspólnego wysiłku. Litwini zaczynają razem z nami świętować wielkie wydarzenia związane z Unią Lubelską, Konstytucją 3 maja” – wyjaśnił.
Jak podkreślił, wiek XIX był wiekiem trudnym, kiedy drogi narodów Rzeczypospolitej się rozchodziły, ponieważ dojrzały one do własnej niepodległości. Doszło wobec tego do ostrego starcia po I wojnie światowej, które było przez obie strony wyjątkowo akcentowane jako starcie o „być albo nie być”, a następnie przyszedł kataklizm II wojny światowej. „Nikt z nas nie oczekiwał takiej znakomitej puenty. Litwini i Polacy znaleźli się w UE i mogą swobodnie dyskutować o tym, że to właśnie oni dali przykład i nadali kierunek dla narodów europejskich” – mówił.
Wyboru laureatów dokonała kapituła w składzie: prezes ZFW i Dialogu Polska-Litwa dr Adolf Juzwenko, wiceprezesi prof. Leszek Zasztowt (Studium Europy Wschodniej UW) i dr Adam Pomorski (prezes PEN Club) oraz członkowie Zarządu: prof. Anna Nasiłowska (prezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich), prof. Michał Kopczyński (Muzeum Historii Polski/Instytut Historyczny UW), Robert Kostro (dyrektor MHP) i Marcin Wakar (Studium Europy Wschodniej UW). Nagrody wręczono po raz drugi.
Forum Dialogu i Współpracy na rzecz stosunków polsko-litewskich
Stowarzyszenie Forum Współpracy i Dialogu Polska-Litwa powstało w maju 2012 r. z myślą o rozwoju relacji polsko-litewskich. Jego członkami jest kilkadziesiąt osób o uznanym dorobku w dziedzinie nauki i kultury. Celem Forum jest m.in. realizacja projektów współpracy dotyczących życia publicznego, w tym w dziedzinie wzajemnego poznania historii i kultury obu państw i narodów. Partnerem Forum po stronie litewskiej jest bliźniacza organizacja – Forum Dialogu i Współpracy im. Jerzego Giedroycia (Jerzy Giedroyć Dialogo ir Bendradarbiavimo Forumas). Pierwszym prezesem Forum był prof. Henryk Samsonowicz, dziś funkcję tę pełni dr Juzwenko. Laureatami pierwszej edycji (2015) byli poeta Tomas Venclova i były prezydent Republiki Litewskiej Valdas Adamkus. Analogiczne nagrody dla Polaków przyznaje litewskie Forum im. Giedroycia. W 2018 r. uhonorowało ono pośmiertnie prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ponadto w dziedzinie historii nagrodę otrzymał prof. Samsonowicz oraz w dziedzinie relacji gospodarczych firma Orlen Lietuva
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/ skp /
