Kończący się rok był świętowany w Polsce jako Rok Unii Lubelskiej w 450-lecie jej zawarcia. Obchody rocznicowe zorganizowano również w innych krajach, między innymi na Ukrainie. Ich podsumowaniem jest najnowsza publikacja Instytutu Polskiego w Kijowie „Unia Lubelska 1569 roku. Akty prawne”.
Instytut we współpracy z Wydawnictwem Sejmowym i Przedstawicielstwem Polskiej Akademii Nauk w Kijowie przygotował zbiór dokumentów dot. porządku terytorialno-prawnego Rzeczypospolitej ustanowionego przez sejm lubelski. Zostały one zebrane w porządku chronologicznym, a także opracowane, opatrzone wstępem i komentarzami przez dr. hab. Henryka Litwina ze Studium Europy Wschodniej UW.
Wydanie prezentowane jest czytelnikom w językach oryginalnych (polskim i łacińskim) wraz z tłumaczeniem na język ukraiński.
Na publikację składa się dziesięć kluczowych aktów prawnych z okresu pomiędzy marcem a sierpniem 1569 r. W tym czasie wśród polskiej i litewskiej szlachty toczyły się spory o formę zawieranej unii oraz interesy polityczne i gospodarcze obu jednoczących się narodów.
Jak podkreśla we wprowadzeniu Litwin, stroną sporu był również ostatni władca z dynastii Jagiellonów Zygmunt August. Jego celem było nie tylko zapewnienie, że Unia nie rozpadnie się po jego bezpotomnej śmierci, ale również dążenie do stworzenia organizmu państwowego zdolnego przeciwstawić się nowym wyzwaniom. „Zygmunt August był przekonany, że wielkim wyzwaniom polityki międzynarodowej Korona i Wielkie Księstwo mogą sprostać wyłącznie razem, w ścisłym sojuszu” – wskazuje autor komentarza naukowego.
Litwin przypomina, że akt Unii Lubelskiej zmieniał sytuację geopolityczną w całej Europie Środkowej, był też swego rodzaju eksperymentem ustrojowym o skali nieznanej w historii. „Sejm unijny ustanowił zatem pewien porządek polityczno-ustrojowy obejmujący wielkie przestrzenie Europy Środkowo-Wschodniej. Porządek oparty na współistnieniu i współpracy wielu podmiotów o różnych charakterystykach etniczno-kulturowych i wyznaniowych, chroniony przez wypracowany w Polsce system polityczny zwany czasem demokracją szlachecką, a czasem – chyba bardziej precyzyjnie – monarchią mieszaną” – wyjaśnia.
Wydanie zbioru „Unia Lubelska 1569 roku. Akty prawne” jest kolejną formą upamiętnienia 450. rocznicy Unii. W maju w Kijowie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Wolni z wolnymi, równi z równymi”. W dyskusjach wzięli udział z krajów odwołujących się do dziedzictwa Unii Lubelskiej – Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy – oraz Wielkiej Brytanii i Niemiec. W lipcu na stacji metra Złote Wrota w centrum Kijowa otwarto wystawę fotografii „Wolni z wolnymi. Równi z równymi. 450. rocznica zawarcia Unii Lubelskiej”, która opowiada o do dziś widocznych śladach kulturowych związku łączącego wiele narodów.
Zbiór aktów prawnych sejmu lubelskiego przełożonych na ukraiński ukazuje się na Ukrainie po raz pierwszy.
Publikacja jest dostępna na stronie Instytutu Polskiego w Kijowie: http://www.polinst.kyiv.ua/pol/news/1188.html
Michał Szukała (PAP)
