Archiwum Władysława Siła-Nowickiego trafiło do Archiwum Akt Nowych

Uroczystość przekazania archiwum odbyła się w Sejmie. Dokumentacja Siła-Nowickiego dotyczy wydarzeń z historii Polski od czasów przedwojennych po 1994 r. widzianych przez pryzmat jego działalności politycznej, społecznej i adwokackiej.

"Dla mojego męża, którego dokumenty dzisiaj przekazuję, Polska była zawsze najważniejsza. Był w swoim życiu żołnierzem, konspiratorem, adwokatem, społecznikiem, więźniem i bardzo dobrym człowiekiem. W jego dokumentach odbija się nasza powojenna historia. Mam nadzieję, że pozwolą one zachować pamięć o tym, co było dobre i co było złe w naszym życiu publicznym" - powiedziała Irena Siła-Nowicka, wdowa po Sile-Nowickim.

Wśród dokumentów znajdują się materiały dotyczące pomocy, którą udzielał jako adwokat w procesach politycznych z lat 70. i 80. na terenie całego kraju, a zwłaszcza w procesach członków NSZZ "Solidarność" w czasie stanu wojennego m.in. Jacka Kuronia, Henryka Wujca, Kazimierza Świtonia, Leszka Moczulskiego, Anny Walentynowicz. "To są najcenniejsze materiały tego zbioru" - ocenił historyk Mariusz Olczak z Archiwum Akt Nowych. Zaznaczył, że wiele z dokumentów, często o charakterze procesowym, do tej pory nie znano.

Uroczystość przekazania archiwum odbyła się w Sejmie. Dokumentacja Siła-Nowickiego dotyczy wydarzeń z historii Polski od czasów przedwojennych po 1994 r. widzianych przez pryzmat jego działalności politycznej, społecznej i adwokackiej.

Część materiałów dotyczy przywódcy Solidarności Lecha Wałęsy z okresu, gdy był internowany po 13 grudnia 1981 r. "Są tam też dokumenty dotyczące obrony prezydenta Bronisława Komorowskiego" - zwrócił uwagę Olczak.

Wśród osób, których bronił Siła-Nowicki, był także opozycjonista z okresu PRL i b. minister sprawiedliwości Andrzej Czuma. "Pan Władysław był nieoceniony. Jeździł do mnie do więzienia do Barczewa nawet nie po to, żeby tam jakieś sprawy prawnicze załatwiać, ale po to, żeby pokrzepić. Przynieść bułkę, czekoladę, opowiedzieć parę najnowszych kawałów. I to było ogromne wsparcie" - mówił PAP Czuma, który był m.in. jednym z założycieli "Ruchu", pierwszej konspiracyjnej organizacji po 1956 r., a także współzałożycielem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

Ważne dokumenty w archiwum Siła-Nowickiego dotyczą okresu działalności NSZZ "Solidarność" – korespondencja, odezwy strajkowe, przemówienia, biuletyny. W archiwum są także dokumenty poświęcone przygotowaniom i obradom Okrągłego Stołu, w których Siła-Nowicki brał udział m.in. listy imienne uczestników Okrągłego Stołu, wydruk ze stenogramu z posiedzenia w dniach 6 lutego i 5 kwietnia 1989 r., założenia do projektu nowej ordynacji wyborczej, końcowy wydruk "Porozumienia Okrągłego Stołu". Materiały dotyczą także wyborów parlamentarnych w 1989 r. m.in. ulotki i afisze wyborcze, wykazy kandydatów Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" i Lecha Wałęsy do Senatu i Sejmu, korespondencja, odezwy, przemówienia okolicznościowe.

Dokumentacja dotyczy również reaktywacji Chrześcijańsko Demokratycznego Stronnictwa Pracy. Są także materiały z działalności w Radzie Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa PRL oraz z działalności w Klubie Inteligencji Katolickiej, a także jako doradcy prawnego Episkopatu Polski.

Ważną część stanowią dokumenty osobiste Siła-Nowickiego, zwłaszcza dotyczące procesu i wyroku skazującego go na karę śmierci (razem z mjr. Hieronimem Dekutowskim "Zaporą") za działalność konspiracyjną m.in. w zrzeszeniu "Wolność i Niezawisłość". Karę śmierci zamieniono na karę dożywotniego więzienia dzięki prośbie Aldony Kojałłowiczowej, która była krewną Siła-Nowickiego, a jednocześnie siostrą Feliksa Dzierżyńskiego. Wśród dokumentów są protokoły z przesłuchań świadków, akta procesowe, także korespondencja z rodziną.

W archiwum znajdują się też biuletyny i prasa drugiego obiegu, m.in. "Sybirak", "Biuletyn Informacyjny", "Krytyka", "Opinia", "Solidarność Narodu", "Głos", "Spotkania", "Placówka". Zbiór uzupełniają fotografie prywatne i z działalności społeczno-politycznej.

Patronat honorowy nad uroczystością objął wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński. Uroczystość zorganizowały wspólnie Archiwum Akt Nowych, Instytut Pamięci Narodowej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych i Parlamentarny Zespół Miłośników Historii. Odczytano także list prezesa IPN; komentarz historyczny wygłosił m.in. historyk Jan Żaryn. Uroczystość uświetniła recytacja poezji, koncert fortepianowy i okolicznościowa wystawa.

Władysław Siła-Nowicki urodził się 22 czerwca 1913 r., zmarł 25 lutego 1994 r. Polski adwokat, działacz polityczny, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939, żołnierz Armii Krajowej oraz Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", współpracownik Komitetu Obrony Robotników, sędzia Trybunału Stanu w latach 1992–1993, współtwórca i pierwszy prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy. Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.(PAP)

nno/ ls/ mow/