Długi wiek XIX – kolejna odsłona wystawy głównej w MHŻP

Prof. Marcin Wodziński z Uniwersytetu Wrocławskiego jest współtwórcą ekspozycji, jednej z największych pośród ośmiu galerii wystawy głównej, pt. „Długi wiek XIX” - obejmującej lata 1772-1918. Wygłosi on wykład pt. „Żydzi w Polsce czy Żydzi polscy? Główne wyzwania narracji w galerii długiego wieku XIX”.

Podczas wykładu – jak informują organizatorzy spotkania – prof. Wodziński odpowie m.in. na pytania: „co zmieniły zabory w życiu polskich Żydów; czy po 1795 roku byli nadal +polskimi Żydami+ i co to wtedy oznaczało; jak zmieniało się życie pod wpływem polityki mocarstw zaborczych; jak wpływały na to wielkie zmiany XIX wieku: industrializacja, urbanizacja, demografia, nowe ideologie".

Marcin Wodziński powiedział PAP, że długa, różnorodna i wielowątkowa historia Żydów polskich w XIX wieku, którą przedstawiono w galerii "rozpoczyna się długą fazą wstępną, związaną jeszcze z wiekiem XVIII i przedstawia znaczenie trzech rozbiorów Polski". "Mówi o wojnach, upadku Rzeczpospolitej, potem obejmuje cały długi wiek XIX, wykracza poza jego ramy i kończy się w momencie wybuchu I wojny światowej” - dodał.

„W takich ramach opowiadamy o życiu i doświadczeniach Żydów mieszkających na obszarze Rosji, Królestwa Kongresowego, Prus i Galicji, starając się pokazać zarówno różnice, jak i rzeczy wspólne, i dla Żyda z małego kresowego miasteczka, np. z Zasławia, i dla żydowskiego inteligenta z Warszawy” - zaznaczył profesor.

Podczas wykładu – jak informują organizatorzy spotkania – prof. Wodziński odpowie m.in. na pytania: „co zmieniły zabory w życiu polskich Żydów; czy po 1795 roku byli nadal +polskimi Żydami+ i co to wtedy oznaczało; jak zmieniało się życie pod wpływem polityki mocarstw zaborczych; jak wpływały na to wielkie zmiany XIX wieku: industrializacja, urbanizacja, demografia, nowe ideologie".

Jak zauważył, np. XIX–wieczne procesy industrialne, powstanie wielkich miast i rozwój przemysłu spowodowały, że życie coraz większej części ludności żydowskiej koncentrowało się w miastach, takich jak Łódź czy Warszawa. "A w nich struktura gminy żydowskiej czy struktura życia społecznego były zupełnie inne niż w małych żydowskich miasteczkach. Nowoczesność jednak nie pojawia się wszędzie: Lodzerman różni się od drobnego kupca bławatnego z Brodów czy Kołomyi" - podkreślił.

"Dają się zatem zauważyć różnice społeczne. Od połowy XIX w. kształtują się trzy nowe klasy społeczne: burżuazja, żydowski proletariat, inteligencja. Żydowska burżuazja najmniej różniła się od burżuazji nieżydowskiej. Natomiast, żydowski proletariat był odmienny od przemysłowego proletariatu nieżydowskiego – opowiadał prof.Wodziński.

"Niewielka bowiem część fabryk zatrudniała Żydów; oni pracowali najczęściej w małych warsztatach. Inteligencja była klasą, która miała ogromne znaczenie. I to ona w dużej mierze dążyła do integracji z Polakami. W XIX w. Żydzi po raz pierwszy pojawiają się w znaczący sposób w polskim obiegu kulturowym. Dużą część naszej narracji muzeum poświęcamy temu zagadnieniu: jak oni widzą swoje miejsce i jak na nich reaguje kultura polska" – podkreślił współautor ekspozycji.

Jak zaznaczył, duża, ciekawa część narracji w galerii pokazuje jak na ziemiach polskich powstawały w XIX w. nowe formy organizacji społeczności żydowskich i kompletnie nowe, oryginalne formy religijności, jak chasydyzm. "Wbrew temu, co się o nim najczęściej sądzi chasydyzm, nie jest skansenem: jest bardzo nowoczesną formą organizacji, która proponuje społeczności żydowskiej nową tożsamość i nowe struktury organizacyjne, wykraczające poza to, co tradycyjnie oferowała gmina żydowska” - zauważył profesor.

Chasydyzm stał się inspiracją dla wielu innych obszarów żydowskiego życia. „Powstał bowiem cały obszar obrzędowości, unikatowy dla Żydów polskich i pojawiły się takie formy religijności, które nigdzie indziej nie istniały" - mówił.

"Co ważne dla muzeum i całego przekazu historycznego – formy te istnieją do dziś i stanowią ważną część judaizmu, nie tylko dla chasydów, ale i dla zlaicyzowanych Żydów, dla których żydowska przeszłość jest utożsamiana z chasydyzmem. Ogromna większość ludzi na całym świecie, gdy wyobraża sobie tradycyjnego Żyda, wyobraża sobie chasyda” - podkreślił prof. Wodziński.

Galeria „Długi wiek XIX” zajmuje 800 mkw. powierzchni wystawy głównej, która liczy ponad 4 tys. mkw. Cykl wykładów „Odsłony wystawy głównej” przybliża treść ekspozycji i kulisy jej powstawania przed jej otwarciem w październiku 2014 r.

Spotkanie odbędzie się w Audytorium Muzeum Historii Żydów Polskich 24 lutego 2014 r. o godz. 18.00 (PAP)

abe/ par/