Szymon Nowak "Zdrajcy Wyklętch"
Żołnierzy Wyklętych zdradzano raczej z powodów koniunkturalnych, niż ideowych - ocenił Szymon Nowak, autor książek o Żołnierzach Wyklętych. O jego ostatniej pracy pt. "Zdrajcy Wyklętych" rozmawiano w piątek w warszawskim Muzeum Żołnierzy Wyklętych.
Rozmowa na temat książki "Zdrajcy Wyklętych" odbyła się w piątek w stołecznym gmachu Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, które mieści się w dawnym budynku Aresztu Śledczego przy ul. Rakowieckiej. Książka Nowaka to, jak opisują wydawcy, "opowieść o ludziach bez skrupułów, którzy zbudowali swoje powojenne kariery na śmierci, tragedii i nieszczęściu innych".
Historyk kreśli sylwetki, opisuje życiowe losy kilku takich postaci: Zygmunt Lercel "Z-24" współpracował z niemiecką policją kryminalną, Edward Wasilewski "Huragan" - partyzant i konspirator - nawiązał współpracę z komunistyczną bezpieką, Henryk Wendrowski "Narbutt" i "Lawina" rozpracowywał środowisko Narodowych Sił Zbrojnych na Śląsku, były AK-owiec stał się pracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Ryszard Grondkowski "Wulkan" i "Orlicz" był dowódcą plutonu egzekucyjnego, Regina Mordas-Żylińska, przez którą - jak określa wydawca publikacji - "+wpadli+ +Inka+ i +Zagończyk+ i cały oddział w Bobolicach oraz Jerzy Vaulin "Warszawiak" i "Mar", zabójca majora Żubryda "Zucha" i jego żony.
W spotkaniu udział wzięli: Szymon Nowak - autor publikacji, Tadeusz Płużański - historyk i publicysta oraz Jacek Pawłowicz, dyrektor Muzeum. "Autor skupił się tym razem na problemie, temacie nowym. To książka nowatorska. Wiele już wiemy o Żołnierzach Wyklętych, ich życiorysach. Wychwalamy ich, upamiętniamy. Nikt natomiast do tej pory nie zajął się tymi, którzy zdradzali naszych żołnierzy" - zauważył Płużański.
Szymon Nowak: Napisałem cztery książki o bohaterach i bohaterkach powstania antykomunistycznego i za każdym razem, prędzej czy później w tych historiach pojawiali się zdrajcy, ludzie, którzy przeszli na drugą stronę barykady. Chciałem się poznać ich losy, czym się kierowali, jakie dostawali nagrody, jak potoczyły się ich dalsze kariery, jak skończyły się ich życia.
Głos zabrał także dyrektor Muzeum. "Dziś na poważnie rozpoczynamy działalność edukacyjną muzeum" - powiedział. "Znajdujemy się w miejscu szczególnym. W miejscu polskiej, warszawskiej Golgoty, gdzie zdrajcy komunistyczni zamordowali blisko 400 najwspanialszych żołnierzy antykomunistycznego podziemia" - podkreślił Pawłowicz.
Przypomniał także, że spotkanie odbywa się w ramach obchodów Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, który przypada 1 marca, poświęcone upamiętnianiu żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia.
"Napisałem cztery książki o bohaterach i bohaterkach powstania antykomunistycznego i za każdym razem, prędzej czy później w tych historiach pojawiali się zdrajcy, ludzie, którzy przeszli na drugą stronę barykady. Chciałem się poznać ich losy, czym się kierowali, jakie dostawali nagrody, jak potoczyły się ich dalsze kariery, jak skończyły się ich życia" - tłumaczył Nowak.
Pytany o motywy, dla których opisywani przez niego żołnierze zwracali się przeciwko swoim kolegom i "przechodzili na drugą stronę barykady", autor "Zdrajców Wyklętych" odpowiedział, że część została "złamana" podczas śledztwa, poddana torturom, inni kierowali się względami koniunkturalnymi - pieniędzmi, szansą na karierę, awans, zdobycie materialnych dóbr, bezpieczeństwa dla najbliższych. "Innych szantażowano - zamykano rodziny w więzieniach, a nagrodą za współpracę była wolność. Ale większość niestety poszła na współpracę ze względu na pieniądze. Komuniści często pomagali w karierach, zdobyciu dobrej pracy. Tym zachęcali do współpracy" - dodał. Przekonywał, że nieczęsto kierowały nimi względy ideologiczne.
Nowak to absolwent wydziału historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łowiczu, współpracujący ze Stowarzyszeniem Pamięci Powstania Warszawskiego 1944 r. i publikujący w czasopismach historyczno-wojskowych. Jest autorem m.in. książek "Oddziały Wyklętych", "Warszawa 1944. Alternatywna historia powstania warszawskiego" (2014), "Dziewczyny Wyklęte" (2015) oraz "Bitwy Wyklętych" (2016).
Podczas spotkania z autorem "Zdrajców Wyklętych" rozdane zostały również nagrody dla uczestników warszawskiej edycji biegu "Tropem Wilczym". Przekazano także zestaw książek wydawnictw Fronda i Zona Zero do zbiorów Muzeum. (PAP)
pj/ pat/
